Bà Rịa-Vũng Tàu: Báo động gia tăng tỷ lệ trẻ em MSM nhiễm HIV

 Xét nghiệm tự nguyện HIV cho người nguy cơ cao tại Bà Rịa - Vũng Tàu. Ảnh: Thùy Chi

Nhiễm HIV do quan hệ tình dục đồng giới khi mới 14 tuổi

BS. Nguyễn Duy Phong, phụ trách khoa HIV, lao/HIV và Methadone tại Trung tâm y tế TP Vũng Tàu, tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu cho biết, những năm gần đây số người nhiễm HIV trong nhóm MSM gia tăng nhanh chóng trên địa bàn, đáng lưu ý là có nhiều trường hợp là những em trai còn nhỏ tuổi là vị thành niên. Trên địa bàn tỉnh có bệnh nhân nhiễm HIV là em trai thuộc nhóm MSM mới 14 tuổi. Các em vẫn đang độ tuổi cắp sách đến trường, chưa có nhiều kiến thức về virus HIV và cách dự phòng lây truyền căn bệnh.

Vấn đề lây nhiễm HIV trong lứa tuổi trẻ vị thành niên khiến nhiều gia đình lo lắng, sợ con em mình cũng nằm trong số này. Tuy nhiên, điều rất khó khăn là các em trẻ vị thành niên thường giấu gia đình, không dám công khai giới tính thật, quan hệ tình dục đồng tính nén lút, chỉ đến khi nhiễm bệnh, lúc này gia đình mới biết được tình trạng bệnh của con mình. Còn có trường hợp, khi nghi ngờ mình nhiễm bệnh, các em tìm đến nhóm đồng đẳng viên để được tư vấn, chứ cũng không dám nói với gia đình.

Anh Lê Trung Hiếu, Trưởng Nhóm giáo dục đồng đẳng Bình Minh ở TP. Vũng Tàu cho biết, có nhiều em nhỏ sinh năm 2005, mới 15 tuổi đã nhiễm HIV, do quan hệ đồng tính. Theo anh được biết thì riêng từ đầu năm đến nay đã có 10 trẻ vị thành niên nhiễm HIV. Đây là những con số do các bạn chủ động tìm đến với Nhóm đồng đẳng để xin tư vấn, còn thực tế con số thực tế là bao nhiêu vẫn là câu hỏi lớn.

Cũng theo Lê Trung Hiếu, 2-3 năm trước tỉ lệ nhiễm HIV ở trẻ vị thành niên nam tại Vũng Tàu còn ít, nhưng những năm qua tăng liên tục ở mức cao. Lý giải nguyên nhân này, anh Lê Trung Hiếu cho biết: Người đồng tính nam nếu đã nhiễm HIV, thì khi quan hệ tình dục, khả năng lây nhiễm cho bạn tình rất cao. Trẻ em MSM dễ bị dụ quan hệ tình dục đồng tính với những người khác nhau, khi quan hệ lại thường không chủ động được trong việc sử dụng các biện pháp an toàn.

Đã vậy, việc điều trị cho trẻ vị thành niên nhiễm HIV gặp nhiều khó khăn, do yêu cầu phải có người giám hộ và giấy tờ cá nhân của các em đều do gia đình giữ. Hầu hết khi mắc bệnh các em nhỏ đều không dám nói thật với gia đình, càng không nói nguyên nhân lây bệnh. Vì thế, khi được tư vấn, anh Hiếu đều thuyết phục các em nói với gia đình để được điều trị bệnh đầy đủ. Có em nghe lời khuyên chỉ dám nói do dẫm phải bơm tiêm có nhiễm HIV nên bị lây, còn lại hầu hết giấu cha mẹ cả về tình trạng bệnh, nên việc điều trị để tránh lây nhiễm ở trẻ bị HIV là một vấn đề.

Không chỉ ở TP Vũng Tàu, ở Trung tâm Y tế thị xã Phú Mỹ (Bà Rịa – Vũng Tàu), anh Đặng Văn Ngọc, cán bộ chuyên trách về HIV của Trung tâm cũng cho biết tỉ lệ lây nhiễm HIV trong nhóm đồng tính nam ở Phú Mỹ tăng cao. Bệnh nhân có đủ thành phần, lứa tuổi, từ đang là học sinh cấp 3, học viên học nghề, kỹ sư, hướng dẫn viên, nông dân, công nhân… Đáng lưu ý khi có cả những trẻ mới 14 tuổi đã nhiễm HIV trong nhóm quan hệ đồng tính nam.

Thế nhưng, rào cản rất lớn cho việc truyền thông về phòng, chống HIV cho trẻ là chỉ được phép khi có người giám hộ. Trong khi thực tế thì các trẻ nhiễm HIV đều giấu gia đình. Do đó, vai trò của gia đình trong việc giáo dục để trẻ biết cách phòng, chống HIV vô cùng quan trọng.

“Phản ứng của gia đình khi biết tin con bị bệnh là cần bình tĩnh và đồng cảm với con, cũng như hiểu được rằng nếu tuân thủ điều trị ARV, sẽ bảo đảm K=K, tức là không phát hiện virus, sẽ không lây truyền nữa, để hỗ trợ cho trẻ điều trị đầy đủ. Các phụ huynh cũng nên dạy cho con mình biết rằng, hành vi tình dục đồng giới của trẻ không phải là bệnh, mà chỉ là một sở thích. Nhưng điều quan trọng là, để tránh xảy ra hậu quả, thì gia đình cần giáo dục cho trẻ biết cách bảo vệ bản thân về an toàn tình dục”, Anh Đặng Văn Ngọc chia sẻ.

Đẩy mạnh can thiệp ngăn chặn lây nhiễm trong nhóm MSM

BS Bùi Minh Kha, Giám đốc Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS Bà Rịa-Vũng Tàu cho biết, theo kết quả giám sát trọng điểm năm 2011, tỷ lệ nhiễm HIV ở nhóm MSM là 2,25%, thấp hơn so với nhóm phụ nữ bán dâm (4%), nghiện chích ma túy là 12%. Tuy nhiên, khảo sát năm 2016, tỷ lệ nhiễm HIV ở nhóm MSM là 15,3%, 2017 là 18,7%, năm 2018 là 16,5 %. Tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm MSM đã tăng lên rất nhiều. Đây là tình trạng báo động về tình hình dịch ở tỉnh. Chính vì vậy tỉnh đã xây dựng các hoạt động nhằm giảm sự tăng lên của nhóm MSM.

Cụ thể, từ năm 2016, tỉnh bắt đầu đẩy mạnh các hoạt động can thiệp giảm hại ở nhóm MSM: Phát bao cao su, chất bôi trơn qua các các nhóm nhân viên tiếp cận cộng đồng MSM/nhân viên trạm y tế của các huyện/thị xã/thành phố.

Bên cạnh việc triển khai các hoạt động can thiệp giảm hại truyền thống, địa phương đã triển khai thêm các biện pháp dự phòng. Cụ thể, tìm các ca nhiễm HIV, tiến hành điều trị ARV. Việc điều trị ARV đóng vai trò dự phòng hiệu quả. Nếu người nhiễm HIV tuân thủ điều trị ARV tốt và đạt được ngưỡng ức chế tải lượng HIV dưới 200 bản sao/ml thì sẽ không có khả năng lây truyền HIV qua quan hệ tình dục (Không phát hiện = Không lây truyền, hay còn gọi K=K).

Chính vì vậy, ngành Y tế tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu tăng cường, đẩy mạnh công tác tuyên truyền về K=K tại các cơ sở y tế, nơi cấp phát thuốc, điều trị cho bệnh nhân. Cùng với nỗ lực của ngành y tế Bà Rịa – Vũng Tàu trong việc đẩy mạnh truyền thông K=K, các nhóm giáo dục đồng đẳng trên địa bàn như nhóm Bình Minh (TP.Vũng Tàu), Full House (thị Xã Phú Mỹ) và Muối Trắng (TP. Bà Rịa và huyện Long Điền)...  tích cực tuyên truyền về dự phòng HIV/AIDS, tư vấn và hỗ trợ xét nghiệm HIV tại cộng đồng, chuyển gửi dịch vụ, cấp phát vật phẩm y tế cho nhóm nguy cơ cao nhiễm HIV gồm người tiêm chích ma túy, quan hệ đồng tính nam và lao động tình dục. Họ còn vận động chính sách cho nhóm người dễ tổn thương là những người quán hệ tình dục đồng giới, chuyển giới, nhiễm HIV.

Anh Đinh Thành Hậu, Trưởng Nhóm Full House cho biết, nhóm của anh có 45 thành viên, hỗ trợ tích cực cho những người bỏ điều trị tuân thủ tốt điều trị để bảo đảm không lây truyền; tiếp cận với các nữ lao động tình dục, nhóm quan hệ đồng tính nam, tiêm chích ma túy… để tư vấn về kiến thức an toàn tình dục, tư vấn điều trị ARV cho những người nhiễm HIV và tư vấn cho những người là bạn tình của người nhiễm sử dụng thuốc dự phòng lây nhiễm.

Hiện nhóm đặc biệt chú ý truyền thông K=K nên các thành viên tuân thủ việc điều trị, cũng như chú trọng việc xét nghiệm. Sau 6 tháng hay 1 năm mà tải lượng virus chưa thấp như yêu cầu, mọi người lại tiếp tục trao đổi để đạt được mục tiêu.

Để giúp các bạn trong nhóm MSM quan hệ tình dục an toàn, giảm nguy cơ lây nhiễm HIV trong cộng đồng, đặc biệt khi trên địa bàn có một chợ tình, bắt đầu hoạt động từ 22h đêm là nơi dễ dẫn đến những hành vi nguy cơ cao, nên nhóm Full House đã thiết kế một chiếc hộp để đựng bao cao su và tờ rơi về an toàn tình dục, cho mọi người lấy miễn phí, trong đó hướng dẫn cách xét nghiệm HIV và cung cấp cả mã quét QR để mọi người có thể trao đổi, xin tư vấn qua zalo khi cần.

Nhóm Bình Minh của Lê Trung Hiếu cũng tăng cường truyền thông về các ca bệnh đã tử vong để mọi người cảnh tỉnh. Như trường hợp một nam đồng tính bị HIV nhưng không điều trị HIV mà còn đi nhiều địa phương để “hành nghề” và không sử dụng bao cao su. Ít lâu sau anh này mất vì bệnh. Trong đám tang, nhóm của anh Hiếu đã đến để làm test nhanh và phát hiện hơn 50% số người trong nhóm MSM đi đưa ma đều nhiễm HIV.

Anh Hiếu cho hay, nhóm MSM thường dễ dàng tìm bạn tình bằng các ứng dụng trên điện thoại dành cho người đồng tính, do đó có một số trường hợp có rất nhiều bạn tình, không chung thủy. Những trường hợp này nếu không có kiến thức phòng tránh bệnh lây truyền qua đường tình dục thì sẽ rất dễ làm lây lan ra cộng đồng.

Anh Hiếu cho biết thêm, trong các ứng dụng tìm bạn tình, các bé trai nhỏ tuổi đang trong độ tuổi học sinh là những “con mồi” ngon cho những người lớn tuổi, chính việc này làm gia tăng những trường hợp lây nhiễm HIV cho trẻ em đang tuổi cắp sách đến trường.

Đưa ra giải pháp khắc phục vấn đề này, BS. Nguyễn Duy Phong cho hay, ngành Y tế địa phương đã báo cáo vấn đề này và đang nỗ lực phối hợp với các cơ quan, đơn vị chức năng thực hiện những giải pháp để ngăn chặn tình trạng lây lan trong nhóm MSM, đặc biệt ngăn chặn tình trạng lạm dục tình dục đối với trẻ vị thành niên.