Chiến dịch bí mật dẫn độ 55 trùm ma túy Mexico sang Mỹ

"Chào mừng đến Mỹ!" – lời của Derek Maltz, quyền giám đốc Cơ quan Phòng chống Ma túy Mỹ (DEA), khi ông đứng dưới chân máy bay đón nhóm tù nhân đầu tiên từ Mexico, đã đánh dấu sự khởi đầu của chiến dịch.

Nhóm thứ hai được chuyển giao vào tháng 8 cùng năm, nâng tổng số lên 55 trùm ma túy, hầu hết là những kẻ khét tiếng từng tuồn hàng tấn heroin, fentanyl, cocaine và methamphetamine vào Mỹ.

Tất cả đều đối diện những cáo buộc đủ để khiến họ phải trải qua phần đời còn lại trong các nhà tù có mức độ an ninh nghiêm ngặt nhất.

Các tù nhân bị dẫn độ đều là tầng lớp chóp bu trong những tổ chức tội phạm lớn nhất như Sinaloa, Jalisco Thế hệ Mới hay Zetas. Nổi bật trong số này là Rafael Caro Quintero, kẻ bị buộc tội sát hại đặc vụ DEA Enrique "Kiki" Camarena năm 1985 và từng nhiều thập kỷ lẩn tránh mọi nỗ lực dẫn độ sang Mỹ.

Giới chức Mỹ kỳ vọng việc đưa những nhân vật này ra khỏi Mexico sẽ mở ra cơ hội tiếp cận các thông tin cực kỳ nhạy cảm về: Hoạt động buôn lậu ma túy xuyên biên giới; Hệ thống rửa tiền tinh vi; Các quan chức lực lượng vũ trang, cảnh sát và tài chính bị mua chuộc.

Trong nhiều năm, các trùm ma túy bị Mỹ giam giữ vẫn thường được cho cơ hội hợp tác để đổi lấy giảm án hoặc cải thiện điều kiện giam giữ. Tuy nhiên, trường hợp đặc biệt như Joaquín "El Chapo" Guzman – cựu thủ lĩnh Sinaloa – vẫn kiên quyết im lặng dù đang thụ án chung thân và bị biệt giam 23 giờ mỗi ngày trong phòng không cửa sổ.

Một chi tiết gây chấn động giới tội phạm Mexico là việc con trai của El Chapo, Joaquin Guzmán López, tự giao nộp và còn chủ động "gài bẫy" để đưa Ismael "El Mayo" Zambada – thủ lĩnh đồng sáng lập cartel Sinaloa – sang Mỹ. Đây được xem là vụ phản bội lớn bậc nhất lịch sử của thế giới ngầm Mexico.

Việc dẫn độ 55 thủ lĩnh buôn ma túy được tổ chức như một chiến dịch quân sự. Khoảng 2.000 lính đặc nhiệm Mexico được huy động. Chính quyền lo ngại rằng chỉ một sơ suất nhỏ cũng có thể dẫn đến: Các trùm ma túy trốn thoát; bạo loạn trong nhà tù; Các nhóm tội phạm ám sát chính thủ lĩnh của mình để bịt đầu mối; Hoặc các thủ lĩnh kịp nộp đơn kháng cáo để trì hoãn dẫn độ.

Một quan chức tiết lộ, khi chiến dịch bắt đầu, một số tù nhân còn tưởng rằng họ sắp được thả nhờ đã hối lộ quan chức. Nhưng thay vào đó, họ bị đưa lên xe bọc thép, áp giải thẳng tới nhà tù an ninh tối đa Altiplano – nơi từng xảy ra vụ vượt ngục khét tiếng của El Chapo.

Mỹ chỉ được thông báo về toàn bộ kế hoạch vào đêm trước khi chiến dịch đầu tiên diễn ra. Sáng 27/2, khoảng 6 máy bay quân sự Mexico chở những tên tội phạm đầu tiên đến Chicago, Phoenix, San Antonio, New York và sân bay quốc tế Dulles (Virginia). Cảnh tượng khó tin xuất hiện: những ông trùm từng ra lệnh giết hàng nghìn đối thủ nay phải ngồi cạnh nhau trên cùng một chuyến bay.

Trong số các tù nhân có hai anh em Miguel Ángel và Omar Treviño, thủ lĩnh băng Zetas – tổ chức ma túy bán quân sự khét tiếng. Theo quan chức Mexico, hai người này đã giết 18 nhân viên trại giam kể từ khi bị bắt hơn 10 năm trước, đồng thời điều hành "băng đảng nhà tù" với hơn 600 tay chân.

Chính quyền Mexico đã phải piám sát toàn bộ điện thoại của hai anh em, ngăn ngừa khả năng vượt ngục hoặc lộ thông tin, kiểm tra mạng lưới chỉ điểm, tài chính, luật sư của họ. Bên cạnh đó, xem xét hoạt động của đội quân lính đánh thuê từng phục vụ họ.

Anh em Treviño từng 133 lần ngăn chặn thành công nỗ lực dẫn độ nhờ liên tục kháng cáo.

Cuối cùng, khi bị bàn giao tại Dulles (Virginia), cả hai bị còng tay, mặc đồ tù màu vàng nâu, được bao quanh bởi lực lượng đặc nhiệm Mexico trước khi chuyển cho giới chức Mỹ.

Theo luật, việc dẫn độ phải thông báo cho đại diện pháp lý của tù nhân. Tuy nhiên, để tránh rò rỉ, Mexico dẫn độ 55 người không thông báo trước, khiến nhiều luật sư và chuyên gia pháp lý cho rằng hành động này vi phạm quy định tố tụng và hiệp ước dẫn độ Mexico – Mỹ.

Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum bác bỏ cáo buộc, khẳng định đây là chiến dịch "vì an ninh và hòa bình quốc gia, cũng như nhằm tăng cường hợp tác với Mỹ".

Những nhân vật hiểu rõ quá trình đàm phán cho biết ý tưởng dùng luật an ninh quốc gia để dẫn độ được đưa ra từ thời Tổng thống Joe Biden, nhưng áp lực mạnh nhất lại đến từ chính quyền Donald Trump, bao gồm đe dọa áp thuế trừng phạt nếu Mexico không mạnh tay với tội phạm ma túy.

Hệ thống nhà tù bị "thay máu", camera giám sát, suất ăn… tất cả đều được kiểm soát

Chỉ vài tuần trước khi chuyển giao, Mexico thực hiện hàng loạt biện pháp chưa từng có để bảo đảm tuyệt mật: Thay hàng loạt giám đốc trại giam, bỏ toàn bộ nhà cung cấp suất ăn, camera giám sát để tránh rò rỉ, thay lực lượng quản giáo bằng đặc nhiệm và biệt giam nhiều tù nhân.

Những chuyến bay quân sự đến Altiplano phải dừng nhiều điểm để đón tù nhân từ khắp Mexico. Mọi tín hiệu từ nhà tù được truyền về một hầm chỉ huy bí mật.

Một đội phục vụ ăn uống đặc biệt được lựa chọn để chuẩn bị thực phẩm theo quy trình nghiêm ngặt. Các tù nhân được kiểm tra sức khỏe để tránh trường hợp Mỹ cho rằng Mexico bàn giao tù nhân không bảo đảm tình trạng y tế.

Một trong những người bị theo dõi sát sao nhất là Servando "La Tuta" Gómez, kẻ điều hành nhiều phòng thí nghiệm meth ở Michoacán và có vô số kẻ thù.

Không chỉ giám sát liên lạc của gia đình, lực lượng tình báo tài chính còn đóng băng tài khoản ngân hàng của các công ty bình phong tài trợ cho mạng lưới chỉ điểm và luật sư của Gómez.

Trước ngày dẫn độ, đặc nhiệm Mexico triển khai hai đoàn xe. Một đoàn xe bọc thép đi qua khu vực Gómez có nhiều tay sai nhằm đánh lạc hướng. Đoàn còn lại chở Gómez đi theo tuyến đường bí mật, luôn có máy bay không người lái đeo bám trên cao

Gómez đã bị đưa sang Mỹ và đối mặt với cáo buộc buôn ma túy. Theo giới chức, lượt dẫn độ thứ ba đang được thảo luận – cho thấy Mexico và Mỹ sẽ còn tiếp tục hợp tác chặt chẽ trong cuộc chiến chống tội phạm có tổ chức.

Thúy Vân (Theo WSJ, AFP, Reuters)