Cơ sở cai nghiện ma túy TP Cần Thơ: Đồng hành với những mảnh đời lầm lạc

 Điều trị Methadone tại cơ sở cai nghiện-Ảnh minh họa

Muôn vàn khó khăn...

Trước tình hình trên, việc tổ chức cai nghiện, chữa trị và thực hiện các biện pháp dạy nghề, tạo việc làm cho người nghiện là yêu cầu cấp thiết. Vì vậy, năm 1989, Cơ sở cai nghiện ma túy (CSCNMT) TP Cần Thơ được thành lập trên cơ sở tiền thân là Trường Vừa học vừa làm Cồn cát thuộc tỉnh Hậu Giang cũ (khi chưa chia tách thành tỉnh Sóc Trăng, Hậu Giang và TP Cần Thơ).

Tháng 12/1996, Cơ sở đổi tên thành Trung tâm Giáo dục - Dạy nghề xã hội, trực thuộc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội. Thời điểm này, tỉnh Cần Thơ có 2 Trung tâm cùng có nhiệm vụ tiếp nhập, chữa trị, cai nghiện phục hồi cho người nghiện ma túy, gồm: Trung tâm xúc tiến việc làm và Trung tâm Giáo dục - Dạy nghề xã hội. Nhằm đáp ứng yêu cầu và nâng cao hiệu quả công tác cai nghiện phục hồi trong tình hình mới, ngày 27/9/2002, hai Trung tâm trên sát nhập thành Trung tâm Giáo dục - Lao động xã hội theo Quyết định 3001/QĐ-CT.UB. Năm 2004, sau khi chia tách TP Cần Thơ và tỉnh Hậu Giang, Trung tâm Giáo dục - Lao động xã hội vẫn đóng chân trên địa bàn xã Hiệp Lợi, thị xã Ngã Bảy, Hậu Giang, nhưng TP Cần Thơ là đơn vị chủ quản. Một lần nữa, ngày 31/3/2011, Cơ sở đổi tên thành Trung tâm Chữa bệnh - Giáo dục - Lao động xã hội và Quản lý sau cai nghiện. Cơ sở không chỉ tiếp nhận và quản lý người nghiện ma túy trên địa bàn Cần Thơ mà còn tiếp nhận cả người nghiện của tỉnh Hậu Giang lập hồ sơ đưa vào.

Những năm đầu thành lập, Cơ sở gặp rất nhiều khó khăn trong quản lý do cơ cấu tổ chức chưa hoàn chỉnh; cơ sở vật chất khó khăn; trang thiết bị thiếu thốn; đội ngũ cán bộ chưa qua kinh nghiệm quản lý, chưa được đào tạo về chuyên môn, nghiệp vụ (trừ cán bộ y tế nhưng không có bác sỹ); văn bản pháp luật còn hạn chế; số đối tượng nghiện tăng cao và không hợp tác, thường xuyên gây rối, bỏ trốn. Công tác điều trị, cai nghiện chủ yếu thông qua lao động trị liệu và cắt cơn bằng thuốc an thần kinh.    

Hoạt động của CSCNMT giai đoạn này chủ yếu là quản lý người nghiện, các hoạt động khác chưa được chú trọng đúng mức do kinh phí cấp hạn chế, không đáp ứng được yêu cầu tổ chức các hoạt động. Bên cạnh đó, quan điểm tiếp cận về người nghiện còn nhiều kỳ thị; chế độ đối với cán bộ thấp, chưa đảm bảo đời sống, có trường hợp cán bộ vào nhận việc vài ngày rồi tự bỏ việc. Quyền lợi và chế độ đối với người nghiện rất hạn chế, công tác chăm sóc sức khỏe cho người nghiện chưa được tốt do thiếu thiết bị y tế và thuốc men.

Trong khi đó, ở bên ngoài xã hội, số người nghiện ma túy tiếp tục gia tăng, người nghiện chuyển từ sử dụng ma túy tự nhiên (thuốc phiện, cần sa...) sang sử dụng ma túy bán tổng hợp (heroine) và ma túy tổng hợp (estasy). Người nghiện chủ yếu ở độ tuổi lao động và thanh thiếu niên gây nên tình trạng mất an ninh trật tự như trộm cắp, cướp tài sản do người nghiện cần tiền mua ma túy để thỏa mãn cơn nghiện. Trong khi đó, công tác điều trị, cai nghiện phục hồi cho người nghiện ma túy thời điểm này cũng gặp không ít khó khăn, do thời gian bán thải của loại ma túy này dài hơn thuốc phiện và việc cắt cơn giải độc, điều trị cũng dài hơn.

Ngoài ra, Cơ sở không có nhiều loại hình vui chơi, giải trí dẫn đến người nghiện buồn chán tìm cách gây rối hoặc tự hủy hoại thân thể để được chuyển viện nhằm lợi dụng sơ hở bỏ trốn, nguy hiểm nhất là người nghiện gây bạo động, đập phá Cơ sở, tấn công cán bộ quản lý, bỏ trốn tập thể.  

Có thời điểm, Cơ sở tiếp nhận, quản lý và chữa trị cho gần 1.000 người nghiện, vượt quá quy mô công suất thiết kế (trong đó, hỗ trợ các đơn vị bạn như: Bạc Liêu gửi gần 200 người do xây dựng trụ sở mới; Sóc Trăng gửi gần 50 người học nghề; Cà Mau gửi 20 người học tập kinh nghiệm; Kiên Giang gửi gần 20 người học nghề...). Song cũng có thời điểm, Cơ sở chỉ còn khoảng 30 học viên, ít hơn số cán bộ, nhân viên. Cùng với đó, đội ngũ người lao động đứng trước nguy cơ mất việc làm, xa nơi gắn bó bao năm do giao thời chuyển đổi giữa Nghị định số 135/2004/NĐ-CP ngày 10/6/2004 và Nghị định số 221/2013/NĐ-CP ngày 30/12/2013 của Chính phủ, quy định từ Hội đồng tư vấn UBND cấp quận họp xét đưa người nghiện vào CSCNMT sang cơ quan Tòa án nhân dân cấp huyện quyết định đưa người nghiện vào Cơ sở cai nghiện bắt buộc.

Trước những khó khăn đó, được sự quan tâm động viên, chia sẻ, chỉ đạo sát sao của các cấp, các ngành từ Trung ương đến địa phương, bằng tình thương và trách nhiệm, cán bộ, nhân viên Cơ sở cai nghiện ma túy TP Cần Thơ đã đoàn kết, gắn bó, sát cánh bên nhau, tiếp thêm nghị lực để vượt qua khó khăn, thử thách cùng nhau tiếp bước, đồng hành cùng người cai nghiện ma túy.

Đoàn kết, vững bước đi lên

Ngày 10/8/2018, Cơ sở chính thức đổi tên thành CSCNMT TP Cần Thơ trực thuộc Sở LĐTB&XH theo Quyết định số 2026/QĐ-UBND của UBND thành phố với 4 chức năng, nhiệm vụ chính là: cai nghiện bắt buộc; cai nghiện tự nguyện; điều trị Methadone; tiếp nhận người nghiện ma túy không có nơi cư trú ổn định vào cắt cơn, giải độc, tư vấn tâm lý trong thời gian chờ các cơ quan chức năng hoàn thiện thủ tục, lập hồ sơ, quyết định đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc.

Về bộ máy tổ chức của Cơ sở, đến nay cơ bản đã được kiện toàn, đảm bảo hoạt động có hiệu quả với 89 cán bộ, nhân viên, người lao động (Cao cấp chính trị 3 người; Trung cấp chính trị 16 người; 3 Thạc sĩ; 21 Đại học; 3 Chuyên viên chính; 19 Chuyên viên ) và  5 phòng chuyên môn (Tổ chức - Hành chính - Kế toán; Y tế - Phục hồi sức khỏe; Giáo dục - Hòa nhập cộng đồng; Quản lý học viên; Dạy nghề - Lao động sản xuất). Các tổ chức, đoàn thể gồm: Chi bộ 40 đảng viên; Chi hội Cựu Chiến binh 17 hội viên; Công đoàn cơ sở 82 công đoàn viên; Đoàn Thanh niên 26 đoàn viên.

Hiện, Cơ sở đang quản lý gần 500 học viên, tất cả đều được đối xử bình đẳng và đảm bảo các chế độ theo đúng quy định của Nhà nước. Các văn bản quy định chế độ, chính sách đối với người nghiện được thực hiện đầy đủ, kịp thời, quyền lợi của người nghiện luôn được đảm bảo và nâng cao. Hoạt động của CSCNMT đã đi vào chiều sâu và mang lại những hiệu quả thiết thực. Nổi bật là công tác tư vấn, giáo dục, truyền thông ngày càng được cải tiến, nâng cao mang lại hiệu quả thiết thực. Người nghiện khi vào Cơ sở đều được được học tập nội quy, quy chế, chuyên đề (pháp luật, sức khỏe, tâm lý xã hội, giá trị sống, phòng chống tái nghiện, kỹ năng chuẩn bị tái hòa nhập cộng đồng…), tư vấn cá nhân, tư vấn nhóm về quyền và trách nhiệm trong quá trình cai nghiện, chữa trị tại Cơ sở.

Công tác đào tạo nghề, truyền nghề cũng được quan tâm. Hàng năm, trên 100 học viên được đào tạo và cấp chứng chỉ nghề; trên 70% học viên tham gia lao động trị liệu hàng ngày để rèn luyện sức khỏe, nâng cao tay nghề và tạo thu nhập cá nhân. Đời sống vật chất, tinh thần đã được cải thiện đáng kể, người nghiện được tham gia các hoạt động văn nghệ, thể dục, thể thao, nhất là các hoạt động giao lưu với cán bộ quản lý trong các ngày lễ, Tết hàng năm; được tham gia chọn thực đơn trong các bữa ăn hàng ngày, được thăm gặp, điện thoại về thăm hỏi gia đình theo quy định; được xét giảm thời gian tập trung cai nghiện khi có tiến bộ.

Công tác chữa trị, chăm sóc cho người nghiện luôn được quan tâm đúng mức. Cơ sở đã phối hợp các cơ sở y tế khám sức khỏe định kỳ cho  học viên; thăm khám và điều trị tâm thần kinh; thực hiện lập hồ sơ đề nghị mua BHYT cho người nghiện nhiễm HIV/AIDS... Trong đó, tham mưu cho Sở LĐTB&XH ký kết Kế hoạch phối hợp với Sở Y tế về tiếp nhận, điều trị khi học viên nhập viện, hướng dẫn chuẩn đoán và điều trị các rối loạn tâm thần do sử dụng ma túy. Ngoài ra, Cơ sở còn ký kết Hợp đồng trách nhiệm với Bệnh viện Tâm thần thành phố về tiếp nhận, điều trị khi học viên nhập viện; hướng dẫn chẩn đoán và điều trị các rối loạn tâm thần do sử dụng ma túy cho học viên đang cai nghiện tại cơ sở.

Công tác kết nối với gia đình, thân nhân người nghiện cũng luôn được duy trì thường xuyên nhằm cộng đồng trách nhiệm giữa gia đình họ với Cơ sở và tìm ra giải pháp tốt nhất để hỗ trợ, giúp đỡ người nghiện thực hiện quy trình cai nghiện, sớm hòa nhập cộng đồng. Thực hiện công khai, minh bạch các chế độ liên quan đến học viên. Mọi vấn đề thắc mắc của học viên được giải thích, tư vấn kịp thời, không để bức xúc, mâu thuẫn nảy sinh, tạo được niềm tin của học viên đối với cán bộ. Ngoài ra, Cơ sở còn bố trí hộp thư tại các khu nhằm nắm thông tin phản ánh của học viên, nhất là các học viên có hoàn cảnh khó khăn hoặc có yêu cầu cần hỗ trợ, giúp đỡ, qua đó trợ giúp kịp thời hơn.

Đối với học viên sắp hết thời hạn chấp hành quyết định áp dụng biện pháp cai nghiện bắt buộc, cán bộ của Cơ sở sẽ tư vấn, hướng dẫn học viên các biện pháp phòng, chống tái nghiện, xây dựng kế hoạch tái hòa nhập cộng đồng, gửi thông báo cho Ủy ban nhân dân cấp xã nơi học viên cư trú và kèm theo các nhu cầu của học viên cần sự hỗ trợ của gia đình và cộng đồng để xây dựng và thực hiện kế hoạch tái hòa nhập cộng đồng sau khi trở về địa phương.

Ngoài ra, định kỳ hàng tháng, Lãnh đạo Cơ sở họp giao ban với Chi cục PCTNXH và các Phòng LĐTB&XH trao đổi thông tin về số lượng học viên chuẩn bị trở về địa phương, các dịch vụ hỗ trợ người sau cai nghiện hòa nhập cộng đồng (dịch vụ y tế và dự phòng lây nhiễm HIV; hỗ trợ tạo việc làm; Câu lạc bộ sau cai, Tổ công tác cai nghiện, Đội công tác xã hội tình nguyện, Nhóm tự lực...). Đặc biệt, tăng cường sự tham gia của người sau cai nghiện và nâng tính đại diện của họ trong các hoạt động phòng ngừa tệ nạn ma túy trên địa bàn. Qua thực tiễn, nhiều học viên trở thành những cộng tác viên tích cực được cấp thẩm quyền biểu dương, khen thưởng; nhiều học viên đã trở thành chủ cơ sở sản xuất, kinh doanh, cửa tiệm ăn uống, mua bán, chăn nuôi, làm ăn có hiệu quả kinh tế, ỏn định cuộc sống.

Thời gian tới, CSCNMT TP Cần Thơ tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả, chất lượng công tác điều trị, cai nghiện; thường xuyên bồi dưỡng, nâng cao về chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ nhằm đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới; tăng cường công tác hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng cho người sau cai nghiện; tổ chức, nâng cao chất lượng hoạt động các điểm Tư vấn, hỗ trợ điều trị nghiện ma túy tại cộng đồng; trình UBND thành phố thành lập mới 1 Điểm vệ tinh Tư vấn, chăm sóc, hỗ trợ cai nghiện theo Quyết định số 1640/QĐ-TTg ngày 18/8/2016 của Thủ tướng Chính phủ; tham mưu cho Sở LĐTB&XH cấp kinh phí cải tạo, nâng cấp về cơ sở vật chất để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ; Phối hợp xây dựng “Nghị quyết về việc quy định mức hỗ trợ đối với người đi cai nghiện ma túy tự nguyện” theo Nghị định số 80/2018/NĐ-CP ngày 17/05/2018 của Chính phủ nhằm thu hút người nghiện ma túy đăng ký cai nghiện tự nguyện; đổi mới, nâng cao chất lượng công tác phòng, chống tái nghiện, chuẩn bị tái hòa nhập cho người sau cai nhằm giảm tác hại của ma túy tại cộng đồng.

Bên cạnh đó, đẩy mạnh công tác phối kết hợp với các ban, ngành, đoàn thể, cơ quan, đơn vị trên địa bàn thành phố nhằm tuyên truyền, vận động các gia đình  quan tâm tới con em mình hơn nữa, dành nhiều thời gian trò chuyện, tâm sự, nắm bắt tâm tư, nguyện vọng; trang bị những kiến thức cơ bản về tác hại của ma túy, nhất là các loại ma túy mới; các kỹ năng phòng tránh, từ chối khi bị lôi kéo, dụ dỗ của đối tượng xấu; chú ý đến những sinh hoạt bất thường của con em mình như học tập sa sút hoặc có những biểu hiện khác thường để kịp thời can thiệp, ngăn ngừa trước khi sa chân vào con đường nghiện ngập. Đặc biệt, huy động sự chung tay, góp sức của cả gia đình người nghiện và cộng đồng xã hội giúp đỡ người nghiện ổn định cuộc sống, phòng, chống tái nghiện với khẩu hiệu “Cộng đồng chung tay hỗ trợ, giúp đỡ người nghiện ma túy”.