Một hình mẫu về điều trị thay thế

Điểm khác biệt

Trong khi nhiều cơ sở điều trị thay thế nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng Methadone (MMT) vẫn còn đang lúng túng xử lý các vấn đề như người tham gia chương trình bỏ điều trị hàng loạt, một tỷ lệ không nhỏ sử dụng lại heroin và cả ma túy dạng đá, gây bức xúc trong dư luận, số người có công ăn việc làm chiếm tỷ lệ rất nhỏ, chưa dám nói gì đến giảm liều và hoàn thành chương trình điều trị (không còn cần dùng Methadone nữa)…thì cơ sở MMT xã hội hóa của Chi cục Phòng chống tệ nạn xã hội thuộc Sở Lao động-Thương binh và Xã hội tỉnh Lào Cai (Cơ sở MMT) như một điểm sáng, một hướng đi đúng đắn để đạt các mục tiêu cốt lõi của điều trị MMT theo quy định quốc gia.

Gặp mặt gia đình bệnh nhân MMT

Thành lập từ tháng 5/2013, tiếp nhận và điều trị cho bệnh nhân từ ngày 10/10/2013 tại số 328 đường Trần Đại Nghĩa, phường Duyên Hải, TP. Lào Cai do ông Nguyễn Tường Long, Chi cục trưởng Chi cục Phòng chống tệ nạn xã hội làm Trưởng Cơ sở. Trong quá trình làm việc Ban lãnh đạo cơ sở nhận thấy việc duy trì số lượng lớn bệnh nhân tại 1 cơ sở sẽ làm quá tải các hoạt động, đồng thời, các bệnh nhân ở khu vực phía Nam của thành phố Lào Cai và huyện Bảo Thắng phải đi lại xa, khó khăn trong việc duy trì việc làm, thường xuyên bỏ liều điều trị nên đã xin ý kiến của UBND tỉnh thành lập một cơ sở MMT thứ 2 để đáp ứng nhu cầu bệnh nhân. Tháng 5/2016 cơ sở MMT số 2 chính thức đi vào hoạt động tại số 06a đường Hoàng Sào, TP Lào Cai.

Từ khi thành lập đến nay, cơ sở đã tiếp nhận điều trị cho 860 bệnh nhân từ các xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh Lào Cai. Hiện tại do các điều kiện về địa lí và cá nhân một số bệnh nhân đã xin chuyển về các huyện và các địa điểm MMT khác để điều trị.

Đến thăm 2 cơ sở MMT này, mọi ngưởi cảm nhận một không khí làm việc khoa học, thân thiện, bình yên, những ánh mắt thiện cảm của cán bộ với bệnh nhân, còn bệnh nhân hiện rõ khuôn mặt rạng rỡ, tin tưởng, yên tâm vào sự giúp đỡ của các thầy thuốc và cán bộ. Không có cảnh bệnh nhân tụ tập ở các quán nước xung quanh cơ sở MMT sau khi uống thuốc.

Gặp chúng tôi, anh Nguyễn Việt T,  sinh năm 1962 trú tại Tổ 3, phường Duyên Hải, TP Lào Cai lộ rõ sự vui mừng và lòng biết ơn. Anh Tiến hoàn thành chương trình vào 15/12/2015. Trước khi tham gia điều trị bệnh nhân làm thợ xây và sau một thời gian điều trị thành công anh đã mở trang trại chăn nuôi và hiện tại đang sang bên Trung Quốc để học hỏi kinh nghiệm nuôi cá hồi để về mở rộng quy mô trang trại, phát triển kinh tế gia đình.

Anh Hoàng Mậu N, sinh năm 1977, trú tại tổ 26 phường Duyên Hải – TP Lào Cai hoàn thành chương trình vào 21/10/2016. Trước đây anh đã từng làm xe ôm để kiếm sống. Sau khi kết thúc chương trình điều trị anh đã mua ô tô và hiện đang lái taxi tại TP Lào Cai.

Anh Bùi Việt C, phường Bắc Lệnh, TP Lào Cai đang trong thời gian giảm liều điều trị. Đã từng có vợ và một con nhưng ma túy đã dẫn đến cuộc ly hôn của 2 người. Được điều trị MMT, được vay vốn 30 triệu đồng theo Quyết định 29/2014/QĐ-TTg, anh mua 1 con bò, nay đã đẻ 2 con, số tiền còn lại trồng 100 cây mít, 100 cây bưởi (giống bưởi Canh-Diễn thơm ngon nổi tiếng) trên mảnh đất hơn 1000 mét vuông, nay đã xum xuê xanh tốt). Gặp chúng tôi, mẹ anh, bà Phan Thị Th. không giấu được sự cảm động và niềm hạnh phúc của người mẹ khi đứa con trai của mình đang sắp thoát khỏi ma túy. Hai gia đình thông gia vẫn trân trọng nhau, anh C. và người vợ tình thương chưa cạn, gắn bó với nhau qua đứa con đã học lớp 4, mong một ngày gần nhất sẽ "nối lại tình xưa".

Cần nói thêm, trong MMT, khoa học thế giới đã chứng minh và khuyến cáo: nếu không giảm liều điều trị tiến tới dừng hoàn toàn điều trị Methadone thì sẽ dẫn tới nhiều điều rất đáng lo ngại, nghiện Methadone (khó cai nghiện chất này), các sang chấn về tâm thần, người bệnh bỏ điều trị và dùng lại các chất ma túy khác, các di chứng di truyền cho thế hệ con cái…Nhưng để giảm và dừng điều trị MMT là công việc rất công phu.

Để có ngày hôm nay

Ngay từ đầu, Cơ sở MMT xã hội hóa tỉnh Lào Cai đã xác định, điều trị MMT không chỉ bằng biện pháp y tế mà phải hết sức chú ý các biện pháp tâm lý, xã hội, giống như công tác cai nghiện vậy.

Chính vì vậy, Cơ sở đã thành lập phòng Tư vấn-giới thiệu việc làm, hoạt động chính quy.Hiện nay, phòng có 5 cán bộ được đào tạo chuyện sâu về lĩnh vực Công tác xã hội và quản trị nhân lực gồm 3 Cán bộ là cử nhân công tác xã hội và 2 cán bộ là cử nhân quản trị nhân lực. Phòng có nhiệm vụ: Tư vấn, giáo dục nhóm cho các bệnh nhân trước khi tham gia điều trị thông qua các buổi giáo dục nhóm lần 1, lần 2 và lần 3 để bệnh nhân nắm được các thông tin liên quan đến chương trình điều trị cũng như những nội quy, quy định của cơ sở/ Khi bệnh nhân vào tham gia điều trị, tiến hành tư vấn rà soát (định kì 1 lần/3 tháng  đối với bệnh nhân điều trị từ 2 năm trở lên và 1lần/ tháng đối với bệnh nhân điều trị dưới 1 năm); tư vấn dương tính đối với các bệnh nhân dương tính với heroin và tư vấn tuân thủ điều trị; tư vấn giảm liều và theo dõi bệnh nhân hoàn thành chương trình (trong 6 tháng kể từ khi hoàn thành chương trình điều trị)/Tư vấn giới thiệu việc làm cho các bệnh nhân có nhu cầu tìm việc làm thông qua việc tìm hiểu nhu cầu bệnh nhân và kết nối họ với các doanh nghiệp, đơn vị tuyển dụng trên địa bàn để kịp thời giải quyết việc làm cho bệnh nhân/Kết nối bệnh nhân với các tổ vay vốn tín dụng trên địa bàn thành phố Lào Cai để bệnh nhân được tiếp cận với nguồn vốn theo Quyết định  29/2014/QĐ-TTg…

Ông Nguyễn Tường Long thăm hỏi, động viên, tặng quà gia đình có người điều trị MMT

Bên cạnh việc thành lập Phòng Tư vấn-giới thiệu việc làm, Cơ sở MMT thường xuyên tổ chức các buổi họp mặt gia đình để nâng cao chất lượng điều trị, tạo mối quan hệ thân thiết giữa gia đình và cơ sở. Tư vấn trang bị cho bệnh nhân các kỹ năng dự phòng tái nghiện, tổ chức các buổi các buổi họp với tổ trưởng tổ dân phố, lãnh đạo các phường trên địa bàn thành phố để nắm được tình hình bệnh nhân, tạo mối liên kết giữa cơ sở và cộng đồng, tăng cường trách nhiệm của chính quyền địa phương trong việc giúp đỡ bệnh nhân tái hòa nhập cộng đồng.

Cơ sở MMT đã thành lập Câu lạc bộ Methadone để các bệnh nhân tham gia giao lưu và đã thực sự cải thiện đời sống văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao, nâng cao sức khỏe.

Cán bộ tư vấn của cơ sở MMT còn tiến hành các hoạt động quản lí trường hợp đối với một số trường hợp cá biệt (làm việc với cá nhân các bệnh nhân và gia đình của họ) thông qua các buổi vãng gia để tìm hiểu hoàn cảnh cũng như thu thập nhiều nguồn thông tin, kết nối với các nguồn lực ngoài cộng đồng (tổ trưởng tổ dân phố, chính quyền địa phương, các đơn vị, doanh nghiệp…) trong việc trợ giúp bệnh nhân để  từ đó giúp họ giải quyết các vấn đề mà họ đang gặp phải.

Một chi tiết nhỏ nhưng ý nghĩa, sau mỗi năm tuân thủ tốt điều trị MMT, người bệnh được phát một giấy chứng nhận in trang trang, có dấu đỏ và chữ ký của Trưởng cơ sở và được tặng 1 món quà nhỏ như bộ ấm chén, đồ dùng gia đình…Thật cảm động hình ảnh ông Nguyễn Tường Long, Trưởng cơ sở MMT và cán bộ mỗi khi Tết đến Xuân về lại lặn lội đến nhà từng bệnh nhân để chúc tết, thăm hỏi động viên gia đình. Ông Long tâm sự: "Với bệnh nhân MMT, cần thực hiện đồng bộ các biện pháp y tế-tâm lý-xã hội, nếu biện pháp tâm lý, xã hội chỉ làm qua loa cho xong chuyện thì không có kết quả. Nhưng cao hơn cả, cũng như cai nghiện, cán bộ điều trị MMT, bên cạnh không ngừng nâng cao kiến thức, phải là người thực sự có tâm, vượt qua gian khó, luôn đồng hành cùng người bệnh.Thành công của Cơ sở MMT xã hội hóa của tỉnh Lao cai chỉ là bước đầu, chúng tôi đang có những ý tưởng và kế hoạch mới để giúp người điều trị hiệu quả hơn".

Dù là thành công bước đầu nhưng chính sự khác biệt trong hoạt động của cơ sở MMT và kết quả đạt được đã tạo được lòng tin của bệnh nhân, gia đình bệnh nhân và cộng đồng xã hội trong việc thay đổi cái nhìn về người nghiện ma túy, củng cố lòng tin của cộng đồng khu dân cư trong việc giúp đỡ các bệnh nhân tái hòa nhập cộng đồng.