Nạn xâm hại tình dục - góc khuất bị lãng quên ở Nhật Bản

Shiori Ito. Ảnh: New York Times

Đó là vào một tối thứ 6 mùa xuân, Shiori Ito, một trong những phóng viên truyền hình nổi tiếng Nhật Bản, được một người đàn ông mời ra ngoài dùng bữa. Kỳ thực tập của cô tại một hãng tin chuẩn bị kết thúc và cô đang muốn hỏi người này về công việc khác.

Họ gặp nhau ở một quán bar thuộc trung tâm Tokyo, uống bia, ăn một chút gà nướng rồi đến nơi khác dùng bữa tối. Điều cuối cùng Ito nhớ là cô cảm thấy chóng mặt. Cô cáo lỗi với người đi cùng để vào nhà vệ sinh. Tại đây, cô ngất đi, theo lời khai của Ito với cảnh sát.

Đến đêm, người đàn ông kia đưa Ito về phòng khách sạn nơi ông ta thuê và cưỡng hiếp cô trong khi cô vẫn bất tỉnh.

Nhà báo Noriyuki Yamaguchi, lúc bấy giờ là trưởng văn phòng Washington của kênh truyền hình TBS, Nhật Bản, người đàn ông đi cùng Shiori Ito tối thứ 6 mùa xuân ấy, phủ nhận mọi cáo buộc. Sau hai tháng điều tra, công tố viên bác bỏ vụ kiện, theo New York Times.

Ito đã quyết định làm điều mà rất ít phụ nữ Nhật Bản dám làm: Lên tiếng.

Tại một cuộc họp báo hồi tháng 5 và trong một cuốn sách phát hành hồi tháng 10 năm ngoái, Ito cho biết cảnh sát đã thu giữ các đoạn video an ninh từ khách sạn cho thấy cảnh Yamaguchi dìu cô bước qua sảnh. Ito khi ấy dường như không tỉnh táo. Cảnh sát cũng thẩm vấn tài xế taxi chở Yamaguchi và Ito. Người này khẳng định Ito đã ngất đi. Các nhà điều tra bảo với Ito rằng họ sẽ bắt giữ Yamaguchi nhưng sau đó đột nhiên rút lời.

Ở những quốc gia khác, các cáo buộc của Ito có thể gây nên một làn sóng phản đối gay gắt. Nhưng tại Nhật Bản, nó chỉ thu hút đôi chút chú ý. Câu chuyện của Ito là ví dụ điển hình cho thấy thực tế vấn nạn xâm hại tình dục vẫn bị né tránh như thế nào ở Nhật Bản. Các nạn nhân nữ thường ít trình báo việc họ bị cưỡng hiếp cho cảnh sát và kể cả có làm vậy, kết quả thường không dẫn tới các vụ bắt giữ hay truy tố nào, theo chuyên gia.

Trên mặt báo, Nhật Bản ca ngợi về tỷ lệ tấn công tình dục tương đối thấp. Trong một cuộc khảo sát do Văn phòng Nội các chính quyền trung ương thực hiện năm 2014, cứ 15 phụ nữ thì có một người nói họ từng bị hãm hiếp, bằng một phần ba so với Mỹ.

Nhưng các học giả cho biết nếu phụ nữ phương Tây quan niệm quan hệ tình dục không đồng thuận là cưỡng hiếp thì phụ nữ Nhật Bản không như vậy. Luật Nhật Bản không đề cập tới yếu tố đồng thuận, bị cưỡng hiếp bởi người quen là một khái niệm lạ lẫm và giáo dục về bạo lực tình dục cũng rất hạn chế. Thay vào đó, các hình ảnh cưỡng hiếp thường được minh họa trên truyện tranh hay những ấn phẩm khiêu dâm như một hình thức làm tăng sự thỏa mãn tình dục.

Cảnh sát và tòa án có xu hướng xác định các vụ cưỡng hiếp khá hạn hẹp, cây bút Motoko Rich từ New York Times cho hay. Nhìn chung, họ chỉ theo đuổi những vụ việc mà cả dấu hiệu cưỡng ép lẫn phản kháng được thể hiện rõ ràng và không khuyến khích khiếu nại nếu kẻ tấn công hoặc nạn nhân đã uống rượu.

Các công tố viên ở Yokohama hồi tháng 11 bác bỏ một vụ kiện đối với 6 sinh viên đại học bị cáo buộc tấn công tình dục một sinh viên khác sau khi họ ép cô gái này uống rượu.

Thậm chí một số kẻ hãm hiếp, dù đã bị truy tố và kết án, có thể vẫn không phải ngồi tù. Theo số liệu thống kê từ Bộ Tư pháp Nhật Bản, khoảng 1/10 số vụ, kẻ phạm tội được hưởng án treo. Ví dụ hồi đầu năm ngoái, hai sinh viên Đại học Chiba bị kết tội cưỡng hiếp tập thể một phụ nữ say rượu được tuyên án treo dù các bị cáo khác phải thụ án trong tù.

"Các nhà hoạt động ở Nhật Bản gần đây mới bắt đầu phát động chiến dịch 'Không tức là Không'". Mari Miura, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Sophia ở Tokyo, cho hay. "Vậy nên, tôi nghĩ đàn ông Nhật Bản đã hưởng lợi từ tình trạng thiếu nhận thức về ý nghĩa của sự đồng thuận".

Theo khảo sát do Văn phòng Nội các Nhật Bản thực hiện, trong số những phụ nữ nói họ từng bị cưỡng hiếp, hơn 2/3 cho biết họ chưa bao giờ kể cho ai và chỉ 4% chịu báo cảnh sát.

"Định kiến với phụ nữ đã ăn sâu vào nhận thức và trở nên vô cùng trầm trọng ở Nhật Bản. Người ta không coi những ảnh hưởng, hệ lụy từ tội phạm tình dục là nghiêm trọng", ông Tomoe Yatagawa, giảng viên luật về giới tại Đại học Waseda, bình luận.

Cô Ito, 28 tuổi, người đã đâm đơn kiện chống lại ông Yamaguchi, đồng ý nêu chi tiết vụ việc cho New York Times với mong muốn làm bật lên các thách thức mà những phụ nữ Nhật Bản là nạn nhân của bạo lực tình dục phải đối mặt.

"Tôi biết nếu tôi không lên tiếng, những nhận thức tồi tệ về bạo lực tình dục này sẽ không bao giờ thay đổi", Ito nói.

Yamaguchi, 51 tuổi, cũng đồng ý chia sẻ trong bài báo. Ông phủ nhận hành vi hiếp dâm. "Không có chuyện tấn công tình dục", Yamaguchi quả quyết. "Không có hành vi phạm tội nào vào đêm đó".

'Không có cơ hội thắng'

Noriyuki Yamaguchi. Ảnh: New York Times

Ito từng chạm mặt Yamaguchi hai lần trong quãng thời gian cô học báo chí ở New York, Mỹ, trước thời điểm hai người gặp gỡ vào ngày 3/4/2015.

Khi Ito liên hệ với Yamaguchi, ông gợi ý có thể giúp cô tìm việc tại nơi ông này đang công tác. Yamaguchi mời Ito đi uống rượu và dùng bữa tối ở nhà hàng sushi Kiichi thuộc khu Ebisu, Ito kể. Cô bất ngờ vì họ chỉ ăn tối hai người nhưng vẫn đồng ý. Đến một lúc, cô cảm thấy chóng mặt, vào nhà vệ sinh, gục đầu lên toilet rồi lịm đi. Tỉnh dậy, Ito đang nằm bên dưới Yamaguchi trên giường khách sạn, khỏa thân và đau đớn.

Cảnh sát sau đó tìm ra tài xế taxi đã chở Ito và Yamaguchi. Người này nhớ đã đưa họ tới khách sạn Sheraton Miyako, nơi Yamaguchi lưu trú.

Người tài xế cho biết Ito không tỉnh táo nhưng vẫn yêu cầu ông đưa cô tới trạm tàu điện ngầm. Tuy nhiên, Yamaguchi lại muốn ông đưa họ về khách sạn với lý do hai người vẫn còn công việc phải thảo luận. Người tài xế còn nhớ Yamaguchi dường như đã nói "Tôi sẽ không làm gì". Khi họ đỗ trước khách sạn, Ito "im lặng" trong khoảng 5 phút và ông nhận ra rằng cô vừa nôn ở ghế sau.

"Người đàn ông cố đưa cô ấy tới phía cửa xe nhưng cô ấy không cử động", tài xế kể, theo bản ghi lời khai. "Thế nên, ông ta bước ra khỏi xe trước, để chiếc túi của cô gái xuống đất, luồn tay qua vai cô để cố kéo cô xuống. Tôi cảm tưởng cô gái không thể tự đi".

Trong camera an ninh khách sạn, Ito trông cũng có vẻ không còn khả năng nhận thức. Họ đi qua hành lang vào khoảng 23h20.

Ito nói cô tỉnh dậy vào khoảng 5h sáng. Nhìn thấy Yamaguchi, cô vội vã bật dậy và chạy vào nhà vệ sinh. Lúc bước ra, "ông ta cố đẩy tôi xuống giường và tôi đã hét lên", cô kể.

Ito muốn biết mọi chuyện đã xảy ra và rằng Yamaguchi có sử dụng bao cao su trong lúc quan hệ không. Yamaguchi bảo cô bình tĩnh và hứa sẽ mua thuốc tránh thai cho cô khi trời sáng. Nhưng Ito mặc quần áo và rời khỏi khách sạn. Ito tin cô đã bị đánh thuốc mê nhưng không có bằng chứng nào củng cố cho nghi ngờ của cô.

Yamaguchi cho rằng Ito đơn giản là quá say. "Ở nhà hàng, cô ấy uống rất nhanh. Thực tế, tôi đã hỏi cô ấy 'có ổn không? Nhưng cô ấy bảo 'Tôi khá khỏe và đang khát'", Yamaguchi cho hay. "Cô ấy nói 'Tôi không phải trẻ con'. Nếu cô ấy kiểm soát được hành vi thì đã không có chuyện gì xảy ra".

Yamaguchi cho biết ông đưa Ito về khách sạn vì lo lắng cô không thể tự mình về nhà. Lúc đó, Yamaguchi phải vội về phòng để hoàn thành nốt bài vở sắp đến hạn ở Washington.

Yamaguchi thừa nhận việc đưa Ito về phòng riêng là "không phù hợp" nhưng thêm rằng "còn không phù hợp hơn nên để cô ấy ở ga tàu điện ngầm hay sảnh khách sạn".

Nghe lời khuyên của luật sư, Yamaguchi từ chối miêu tả những gì xảy ra tiếp theo. Nhưng trong các tài liệu tòa án nhằm hồi đáp đơn kiện từ Ito, Yamaguchi nói ông cởi quần áo Ito ra để lau người cho cô rồi đặt cô nằm xuống chiếc giường khác trong phòng. Sau đó, cô tỉnh dậy và trèo lên giường ông để xin lỗi.

Yamaguchi còn nói ông đã bảo Ito quay trở lại giường nhưng sau đó ông ngồi trên giường cô rồi cả hai quan hệ tình dục, theo tài liệu tòa án. Yamaguchi khẳng định Ito vẫn có ý thức và không hề phản đối hay phản kháng.

"Việc tôi quan hệ tình dục với cô trong lúc cô mất ý thức là không hoàn toàn chính xác", Yamaguchi viết trong tin nhắn gửi Ito ngày 18/4/2015. "Tôi đã ngà ngà say, một phụ nữ quyến rũ như cô tới bên giường tôi, bán khỏa thân, rồi mọi thứ kết thúc như vậy. Tôi nghĩ cả hai chúng ta đều phải xem lại mình".

Trong một email khác, Yamaguchi bác bỏ cáo buộc của Ito rằng ông cưỡng hiếp cô, đồng thời đề nghị cả hai tư vấn luật sư. "Ngay cả nếu cô khăng khăng cho rằng đó là hành vi cưỡng hiếp, cô không bao giờ có cơ hội thắng", Yamaguchi viết.

Khi được hỏi về các email, Yamaguchi cho biết bản ghi đầy đủ những cuộc thảo luận giữa ông và Ito sẽ chứng minh rằng ông "không có ý định" lợi dụng địa vị của mình để quyến rũ cô gái.

"Tôi mới là người gặp rắc rối vì cô ta", Yamaguchi quả quyết.

Xấu hổ và do dự

 Cảnh sát kiểm tra một chiếc xe taxi bên ngoài khách sạn Sheraton Miyako. Ảnh: New York Times

Ito cho hay cô ngay lập tức về nhà và tắm rửa sau khi rời khách sạn. Giờ đây, cô hối hận vì đã hành động như vậy. "Đáng lẽ tôi nên đến thẳng đồn cảnh sát", Ito nói.

Sự do dự ở Ito là phản ứng đặc trưng đối với những phụ nữ Nhật Bản phải rơi vào hoàn cảnh tương tự. Rất nhiều phụ nữ bị hành hung, bạo lực tình dục "tự đổ lỗi cho mình, nghĩ rằng 'Ồ, đó có thể là lỗi của mình'", giáo sư danh dự nghiên cứu về giới tại Đại học Ochanomizu Tamie Kaino, chia sẻ.

Theo bà Hisako Tanabe, chuyên gia tư vấn các vụ việc cưỡng hiếp tại Trung tâm Hỗ trợ Bạo lực Tình dục ở Tokyo, thậm chí những phụ nữ gọi đến đường dây nóng của họ, được khuyên đi báo cảnh sát, thường từ chối bởi họ không nghĩ cảnh sát sẽ tin lời họ.

"Họ nghĩ sẽ bị người ta nói rằng mình đã làm điều sai trái", Tanabe cho hay.

Đối với Ito, cô cũng cảm thấy xấu hổ và có lúc tính đến chuyện im lặng. Nhưng 5 ngày sau, cô quyết định tới đồn cảnh sát để đối mặt.

"Nếu không đối diện sự thật, mình sẽ không bao giờ có thể làm việc với tư cách một nhà báo", Ito nhớ lại đã suy nghĩ như vậy trên đường tới gặp cảnh sát.

Các sĩ quan cảnh sát Ito gặp ban đầu không khuyến khích cô làm đơn khiếu nại và tỏ ra hoài nghi về câu chuyện cô kể bởi trong lúc thuật lại sự việc, cô không khóc lóc, Ito cho hay. Một số người khác thêm rằng địa vị của Yamaguchi có thể gây khó khăn cho Ito nếu cô muốn theo đuổi vụ kiện. Tuy nhiên, cuối cùng, cảnh sát cũng thấy được tính chất nghiêm trọng trong lời Ito khi cô thúc giục họ xem video an ninh tại khách sạn.

Sau cuộc điều tra kéo dài hai tháng, một thám tử điều tra gọi điện cho Ito ở Berlin, nơi cô đang cộng tác với một dự án tự do. Thám tử nói với Ito rằng họ chuẩn bị bắt Yamaguchi dựa trên lời khai từ tài xế taxi, video an ninh khách sạn và kết quả kiểm tra cho thấy DNA của Yamaguchi trên chiếc áo lót của Ito.

Thám tử khẳng định Yamaguchi sẽ bị bắt tại sân bay vào ngày 8/6/2015 sau khi từ Washington trở về Tokyo. Người này muốn cô về Nhật để hỗ trợ thẩm vấn, điều tra, Ito kể.

Nhưng đến ngày như đã hẹn, điều tra viện gọi lại cho Ito. Anh ta bảo rằng họ đã đến sân bay nhưng một cấp trên gọi điện và ra lệnh không thực hiện vụ bắt giữ.

"Tôi hỏi anh ta sao chuyện như vậy có thể xảy ra", Ito nói. "Nhưng anh ta không thể trả lời câu hỏi của tôi".

Ito từ chối tiết lộ danh tính người điều tra viên vì muốn bảo vệ anh ta. Cảnh sát Tokyo không bình luận về việc liệu họ đã lên kế hoạch bắt giữ Yamaguchi hay chưa.

"Chúng tôi đã tiến hành một cuộc điều tra cần thiết, tuân thủ mọi quy định pháp luật và gửi tất cả tài liệu và chứng cứ cho văn phòng công tố Tokyo", phát ngôn viên cảnh sát Tokyo tuyên bố.

'Tôi phải mạnh mẽ'

 Khách sạn Sheraton Miyako trong khu Ebisu ở Tokyo. Ảnh: New York Times

Năm 2016, cảnh sát ghi nhân 989 vụ hiếp dâm tại Nhật Bản. Để so sánh, ở Mỹ, số vụ việc hiếp dâm là 114.730 vụ, theo thống kê từ Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI).

Mùa hè năm ngoái, quốc hội Nhật thông qua những sửa đổi đầu tiên về luật liên quan tới tội phạm tình dục sau 110 năm, mở rộng định nghĩa về hiếp dâm sang bao gồm cả hành vi quan hệ tình dục bằng đường miệng và đường hậu môn, đồng thời đàn ông cũng có thể là nạn nhân. Song luật vẫn không đề cập tới vấn đề đồng thuận và thẩm phán vẫn có thể đình chỉ bản án.

Mặt khác, giáo dục về bạo lực tình dục vẫn chưa được chú trọng trong các ngôi trường đại học. Tại Đại học Chiba, một khóa học cho sinh viên mới gọi một vụ cưỡng hiếp tập thể xảy ra gần đây là "trường hợp không may" và chỉ khuyên sinh viên không nên vi phạm một cách mơ hồ.

Trong vụ của Ito, vẫn còn đó câu hỏi liệu Yamaguchi có nhận được "ưu đãi" nào không khi người đàn ông này có mối liên hệ với Thủ tướng. Yamaguchi là người viết tiểu sử cho Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe.

Không lâu sau khi Ito công khai những cáo buộc đối với Yamaguchi, nhà báo Nhật Atsushi Tanaka đã chạm trán một quan chức cảnh sát hàng đầu Tokyo bên ngoài nhà ông.

Quan chức trên, ông Itaru Nakamura, cựu cố vấn cho thư ký nội các của Thủ tướng Abe, khẳng định với Tanaka rằng các nhà điều tra chuẩn bị bắt Yamaguchi nhưng ông ngăn lại. Tanaka đã thuật lại sự việc trên tạp chí tin tứcShukan Shincho.

Các cáo buộc cũng không ảnh hưởng tới vị trí của Yamaguchi tại TBS nhưng ông đã nghỉ việc hồi năm ngoái dưới áp lực từ công ty vì ông viết một bài báo gây tranh cãi. Yamaguchi tiếp tục làm việc với tư cách nhà báo tự do.

Ito tháng 10/2016 xuất bản một cuốn sách viết về những gì cô đã trải qua nhưng nó chỉ nhận được sự chú ý ít ỏi từ truyền thông chính thống Nhật Bản.

Isoko Mochizuki, một trong số ít nhà báo điều tra các cáo buộc của Ito, cho biết cô đã phải đối diện với sự phản đối từ các đồng nghiệp nam cùng tòa soạn. Không ít người bác bỏ câu chuyện vì Ito không đến bệnh viện ngay lập tức sau đêm ở khách sạn với Yamaguchi.

"Báo chí không bao giờ đưa tin nhiều về các vụ tấn công tình dục", Mochizuki cho hay.

Ito chia sẻ đây chính xác là lý do cô nhất định lên tiếng. "Tôi vẫn cảm thấy mình cần mạnh mẽ", Ito quả quyết. "Tôi phải tiếp tục nói với mọi người rằng vì sao chuyện đó hoàn toàn không ổn".