Những lưu ý khi tiêm phòng vaccine lao cho trẻ

Ảnh minh họa

Bệnh lao ở trẻ em chiếm tỷ lệ 10% - 15% các trường hợp mắc mới mỗi năm. Bệnh lao do vi khuẩn lao Mycobacterium tuberculosis gây nên. Thể bệnh lao phổi khá phổ biến, chiếm tỉ lệ cao và là nguồn lây bệnh chính cho những người ở chung quanh; ngoài ra còn có thể bệnh lao ngoài phổi cũng cần được lưu ý phát hiện.

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ thường chịu những tác động nặng nề do mắc các bệnh như viêm màng não lao (gây mù, điếc, liệt hay tâm thần), mắc lao đa kháng thuốc (đòi hòi điều trị kéo dài, tốn kém với các tác dụng phụ do thuốc rất nặng) và cũng rất dễ tử vong. Ít nhất một nửa triệu trẻ sơ sinh và trẻ em bị bệnh lao mỗi năm và khoảng 70.000 trẻ tử vong vì căn bệnh này. Trẻ dưới 3 tuổi và những trường hợp suy dinh dưỡng hay suy giảm hệ miễn dịch là những đối tượng dễ mắc lao nhất.

Thuốc chủng ngừa duy nhất hiện đang có sẵn cho bệnh lao là vaccine BCG (Bacillus Calmette-Guérin). Tuy nhiên, BCG chỉ tạo sự bảo vệ đến khi trẻ 15 tuổi và không an toàn khi sử dụng ở trẻ em sống chung với HIV. Do đó, trẻ em đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi hay trẻ có cơ địa suy giảm miễn dịch (suy dinh dưỡng, nhiễm HIV...) cần được tầm soát và điều trị dự phòng bệnh lao khi có tiếp xúc với người bệnh lao. Việc dự phòng lao có thể giảm 70%-80% khả năng bị bệnh lao cho trẻ.

Đối với trẻ em, bởi hệ miễn dịch còn yếu nên khả năng bị lây nhiễm là rất dễ dàng. Do vậy, tiêm phòng lao cho trẻ là cách hiệu quả nhằm tạo miễn dịch chủ động để phòng tránh lao hiệu quả nhất hiện nay.

Theo các khuyến cáo y tế, vaccine phòng lao có thể được tiêm ngay sau khi sinh, và khoảng thời gian tiêm phòng vaccine lao cho trẻ tốt nhất là vào tuần thứ 2 hoặc thứ 3 sau khi sinh. Tiêm phòng lao khi diễn ra càng muộn, hiệu quả phòng bệnh sẽ càng giảm dần theo thời gian. Do đó, người ta thường chỉ tiêm phòng vaccine lao cho trẻ trong tối đa 28 ngày sau khi sinh. 

Trong những trường hợp đặc biệt nhất định, nếu tình trạng của trẻ không đạt trạng thái tốt nhất để bảo đảm an toàn khi tiêm chủng như trẻ đang sốt, trẻ có các bệnh nhiễm khuẩn, trẻ bị suy giảm miễn dịch, trẻ bị viêm nhiễm ngoài da, trẻ sinh non, suy dinh dưỡng,... thì lịch tiêm phòng vacxin lao cho trẻ có thể được hoãn lại theo chỉ định của bác sĩ. Tuy nhiên, thời điểm tiêm phòng cho các trẻ này cũng nên được tiến hành càng sớm càng tốt, ngay khi trẻ đáp ứng các yêu cầu sức khỏe.

Mặc dù tiêm phòng vaccine lao cho trẻ là an toàn, nhưng trên thực tế, sau khi tiêm vaccine phòng lao cho trẻ thì một số phản ứng nhẹ của cơ thể đối với vaccine có thể xảy ra. Những phản ứng của trẻ sau khi tiêm phòng lao thường thấy như: Xuất hiện nốt nhỏ ngay sau khi tiêm tại vị trí tiêm thuốc, thường hết rất nhanh; sốt nhẹ, sưng hạch tại vị trí tiêm xuất hiện sau tiêm, nhưng thường từ hết sau khoảng 1-3 ngày; xuất hiện vết loét tại vị trí tiêm (sau 2 tuần), loét tự khỏi để lại sẹo. Khi sẹo xuất hiện chứng tỏ tiêm phòng lao thành công.

Những phản ứng trên là những đáp ứng miễn dịch bình thường của cơ thể trẻ đối với vacxin. Do vậy cha mẹ không cần quá lo lắng về tình trạng của trẻ. 

Trong một số trường hợp, cơ thể trẻ có thể đáp ứng quá mức với tiêm chủng vaccine lao, biểu hiện bằng nhiều triệu chứng dữ dội như sốt cao kéo dài, quấy khóc nhiều, li bì, lơ mơ, bỏ bú, khó thở, sưng mủ to tại chỗ tiêm ( lớn hơn 1,5 cm),... thì trẻ nên được đưa đến gặp bác sĩ ngay để xử lý kịp thời.

Mặc dù vaccine phòng lao hiện nay đang được sử dụng là vaccine sống giảm độc lực, nhưng các kiểm nghiệm thực tế tỷ lệ nhiễm lao thực sự khi sử dụng vaccine là rất thấp. Chỉ 1/1 000 000 trẻ sử dụng vaccine lao bị mắc lao thực sự, và thường là những trẻ nhiễm HIV bẩm sinh hoặc suy giảm miễn dịch nặng (do thuốc, bệnh mãn tính).

Trước khi tiêm chủng, trẻ nên được kiểm soát tốt tình trạng sức khỏe, chỉ cho trẻ tiêm chủng khi đạt các yêu cầu sức khỏe như không sốt, không mắc bệnh nhiễm khuẩn, không dùng thuốc ức chế miễn dịch,... đồng thời khai báo rõ ràng với bác sĩ về tình trạnh của trẻ.

Cần chuẩn bị đầy đủ phiếu tiêm chủng, khai báo danh sách các thuốc trẻ đã và đang sử dụng (đặc biệt với các thuốc dùng trên 2 tuần), tiền sử dị ứng thuốc của trẻ để đối với bác sĩ tiêm chủng; bảo đảm dinh dưỡng tốt cho trẻ, không nên cho trẻ ăn quá đói hoặc quá no sau tiêm.

Vệ sinh thân thể trẻ sạch sẽ, mặc quần áo phù hợp (đủ ấm nếu trời lạnh, thoáng mát khi trời nóng, dễ mặc và dễ cởi,...) để hạn chế nhiễm khuẩn và thao tác tiêm dễ dàng hơn.

Sau khi tiêm chủng, cần theo dõi tốt tình trạng sức khỏe trẻ sau tiêm chủng tại điểm tiêm chủng (trong 30 phút) và tại nhà. Phát hiện sớm các biểu hiện nặng bất thường sau tiêm phòng vaccine lao cho trẻ và thông báo sớm cho bác sĩ. Bên cạnh đó, phải bảo đảm dinh dưỡng tốt cho trẻ sau tiêm. Vệ sinh thân thể trẻ sạch sẽ sau tiêm, tuyệt đối không đắp lá hoặc các phương pháp truyền miệng lên vị trí tiêm để tránh bội nhiễm.

Thùy Chi