Phân biệt đối xử, kỳ thị khiến trẻ nhiễm HIV ‘yếu’ đi từng ngày

TS. Nguyễn Hoàng Long, Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) thăm và động viên trẻ nhiễm HIV/AIDS tại Hà Nội. Ảnh: Thùy Chi

Hiện vẫn còn hơn 30% trẻ chưa có thẻ bảo hiểm y tế; 30% trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS chưa được tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khỏe, giáo dục, tâm lý dinh dưỡng, tiếp cận chính sách của Nhà nước theo nhu cầu.

Nguyên nhân do trẻ nhiễm HIV và gia đình trẻ lo sợ bị kỳ thị, không được bảo mật thông tin. Bên cạnh đó, kỹ năng tiếp cận trẻ của cộng tác viên tại cơ sở còn hạn chế, chưa có cơ chế giữa các ngành liên quan trong việc chia sẻ hỗ trợ việc tiếp cận trẻ.

Trường hợp bé A. có ông nội và bố đẻ nhiễm HIV đã qua đời, người mẹ lây nhiễm từ chồng và bản thân bé A. cũng nhiễm HIV. Bất hạnh chưa buông tha em khi A. đến tuổi vào mẫu giáo. Cầm tờ đơn xin học từ mẹ bé A., lãnh đạo nhà trường hết sức đắn đo, cân nhắc và đã có tư vấn kỹ càng cho mẹ của cháu, bởi kinh nghiệm cho thấy, những trường hợp nhiễm HIV đã công khai tại cộng đồng như cháu A. sẽ gặp nhiều khó khăn khi hòa nhập.

Và điều nhà trường lo ngại đã trở thành hiện thực, khi phụ huynh của 25 cháu cùng lớp bé A. đồng loạt viết đơn xin cho con chuyển lớp, nhất định “không cho con học với trẻ nhiễm HIV”. Cô hiệu trưởng lúc này đứng trước sự lựa chọn, nếu chấp nhận cháu A. theo học thì hiển nhiên phụ huynh 25 cháu kia sẽ cho con chuyển lớp hoặc ra khỏi trường. Ngược lại, sẽ tước đi quyền được học tập của những đối tượng thiệt thòi như cháu A; cô giáo và nhà trường sẽ bị người thân có cháu nhỏ bị nhiễm HIV phản ứng, họ sẽ cho rằng luật pháp cho phép trẻ em bị nhiễm HIV được hòa nhập cộng đồng, tại sao nhà trường lại tước đi quyền được đi học của cháu. Cuối cùng, cô giáo chấp nhận phương án giữ lại 25 cháu để bảo đảm kế hoạch phát triển và duy trì hoạt động của nhà trường, và bé A. phải chịu thiệt thòi.

Trường hợp bé L. (8 tuổi) còn thương tâm hơn. Bố bỏ đi vài năm trời không tung tích, mẹ chết bởi căn bệnh HIV, L. được chú thím cưu mang. Dường như, sự kỳ thị, lo sợ lây bệnh cho các con mà bà thím thường xuyên hắt hủi, đánh mắng, bỏ đói em. Trong khi các em họ nằm ở trên giường, một mình em nằm dưới đất lạnh giá vì sợ lây bệnh sang người khác.

Ở được 3 tháng, bà thím xui chồng làm cái chòi gần bếp, chuồng lợn, yêu cầu L. ở riêng. Em khóc đòi ở trên nhà, ngay lập tức bị bà thím xua đuổi. L. không được đi học, 8 tuổi nhưng em không biết viết, biết đọc. L. cũng không có bạn, đành chuyện trò cũng hai con lợn trong chuồng. 

Biết được tình trạng này, một số cán bộ y tế đã phân tích về việc không được kỳ thị, hướng dẫn cách tiếp xúc người bệnh mà không bị lây nhiễm nhưng hầu hết người trong làng xóm bỏ ngoài tai. Rất nhiều người khi nghe đến HIV tỏ thái độ sợ sãi, sợ lây nhiễm. Nhiều người tuy là người thân trong gia đình nhưng lúng túng chưa hiểu hết về căn bệnh này và biện pháp phòng trách lây nhiễm nên đã hắt hủi, xua đuổi, xa lánh trẻ tội nghiệp.

Theo số liệu thống kê, tổng số trẻ nhiễm HIV trên toàn quốc hiện nay là 6.800 em; 73.129 trẻ bị ảnh hưởng trực tiếp bởi HIV, trẻ em mồ côi do bố, mẹ hoặc bố hoặc mẹ chết vì lý do liên quan đến HIV/AIDS, trẻ sống với bố, mẹ hoặc người nuôi dưỡng nhiễm HIV; 41.794 trẻ có nguy cơ cao nhiễm HIV (trẻ em sử dụng ma túy, trẻ em là con của người mua dâm, sử dụng ma túy, trẻ em sống trong các cơ sở trợ giúp trẻ em).

Hiện đã có 63 tỉnh/ thành phố đã ban hành và triển khai thực hiện Kế hoạch hành động quốc gia vì trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS giai đoạn 2014-2020; 92.2% số huyện đã xây dựng kế hoạch thực hiện; 56% số học sinh các trường tiểu học và THCS được cung cấp các kiến thức, kỹ năng về bảo vệ, chăm sóc trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS; phát 10.000 tờ rơi tuyên truyền và 5.000 cuốn cẩm nang về chăm sóc trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS được in ấn và phát cho địa phương; 61% cơ sở chăm sóc và điều trị cho trẻ em nhiễm HIV được cung cấp kiến thức, kỹ năng về bảo vệ, chăm sóc trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS. Tuy nhiên, chỉ có 17/63 tỉnh có tỷ lệ trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS được nhận dịch vụ chăm sóc hỗ trợ 100%.

Bà Vũ Thị Kim Hoa, Phó Cục trưởng Cục Bảo vệ, Chăm sóc trẻ em cho hay, nhận thức của các cấp, các ngành và cộng đồng về chăm sóc trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS vẫn còn hạn chế; hệ thống tổ chức bảo vệ chăm sóc trẻ em chậm được củng cố, kiện toàn, đội ngũ cán bộ bảo vệ, chăm sóc trẻ em tại cơ sở; vẫn còn 30% trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS chưa được tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khỏe, giáo dục, tâm lý dinh dưỡng, tiếp cận chính sách của Nhà nước theo nhu cầu…