WHO báo động tử vong do bệnh lao tăng trở lại trên toàn cầu do COVID-19

Ảnh minh họa, nguồn WHO

Theo Báo cáo về bệnh Lao toàn cầu năm 2021 của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đại dịch COVID-19 đã đảo ngược nhiều năm tiến bộ toàn cầu trong việc giải quyết bệnh lao và lần đầu tiên trong hơn một thập kỷ, số ca tử vong do lao đã tăng lên.

Vào năm 2020, nhiều người chết vì bệnh lao hơn, với số người được chẩn đoán và điều trị hoặc được cung cấp điều trị dự phòng lao ít hơn nhiều so với năm 2019 và chi tiêu tổng thể cho các dịch vụ lao thiết yếu giảm.

Thách thức đầu tiên là gián đoạn khả năng tiếp cận các dịch vụ lao và giảm nguồn lực. Ở nhiều quốc gia, nguồn nhân lực, tài chính và các nguồn lực khác đã được phân bổ lại từ việc giải quyết bệnh lao cho đến phản ứng COVID-19, hạn chế sự sẵn có của các dịch vụ thiết yếu.

Tiến sĩ Tedros Adhanom Ghebreyesus, Tổng giám đốc WHO cho biết: “Báo cáo này khẳng định lo ngại của chúng tôi rằng sự gián đoạn của các dịch vụ y tế thiết yếu do đại dịch có thể bắt đầu làm sáng tỏ tiến trình trong nhiều năm chống lại bệnh lao”. “Đây là một tin đáng báo động phải là lời cảnh tỉnh toàn cầu về nhu cầu cấp bách về đầu tư và đổi mới để thu hẹp khoảng cách trong chẩn đoán, điều trị và chăm sóc cho hàng triệu người bị ảnh hưởng bởi căn bệnh cổ xưa nhưng có thể phòng ngừa và điều trị được này”.

Các dịch vụ về bệnh lao nằm trong số nhiều dịch vụ khác bị gián đoạn bởi đại dịch COVID-19 vào năm 2020, nhưng tác động lên bệnh lao đặc biệt nghiêm trọng.

Ví dụ, khoảng 1,5 triệu người chết vì bệnh lao vào năm 2020 (trong đó có 214 000 người nhiễm HIV).

Sự gia tăng số ca tử vong do lao chủ yếu xảy ra ở 30 quốc gia có gánh nặng bệnh lao cao nhất. Các dự báo mô hình của WHO cho thấy số người phát triển bệnh lao và tử vong vì căn bệnh này có thể cao hơn nhiều vào năm 2021 và 2022.

Những thách thức đối với việc cung cấp và tiếp cận các dịch vụ lao thiết yếu có nghĩa là nhiều người mắc lao không được chẩn đoán vào năm 2020. Số người mới được chẩn đoán mắc lao và những người được báo cáo cho chính phủ các quốc gia đã giảm từ 7,1 triệu người năm 2019 xuống còn 5,8 triệu người vào năm 2020.

WHO ước tính hiện có khoảng 4,1 triệu người mắc bệnh lao nhưng chưa được chẩn đoán mắc bệnh hoặc chưa báo cáo chính thức cho các cơ quan chức năng quốc gia. Con số này tăng từ 2,9 triệu vào năm 2019.

Các quốc gia đóng góp nhiều nhất vào việc giảm thông báo về bệnh lao trên toàn cầu từ năm 2019 đến năm 2020 là Ấn Độ (41%), Indonesia (14%), Philippines (12%) và Trung Quốc (8%). Các quốc gia này và 12 quốc gia khác chiếm 93% tổng lượng thông báo giảm trên toàn cầu.

Việc cung cấp điều trị dự phòng lao cũng bị cắt giảm. Khoảng 2,8 triệu người đã truy cập dịch vụ này vào năm 2020, giảm 21% kể từ năm 2019. Ngoài ra, số người được điều trị lao kháng thuốc giảm 15%, từ 177 000 năm 2019 xuống 150 000 vào năm 2020, tương đương với chỉ khoảng 1 3 trong số những người có nhu cầu.

Đầu tư toàn cầu cho bệnh lao giảm

Theo WHO, việc tài trợ ở các nước thu nhập thấp và trung bình (LMICs) chiếm 98% các trường hợp lao được báo cáo vẫn còn là một thách thức. Trong tổng số vốn tài trợ có sẵn vào năm 2020, 81% đến từ các nguồn trong nước, với các nước BRICS (Brazil, Liên bang Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi) chiếm 65% tổng nguồn vốn trong nước.

Nhà tài trợ song phương lớn nhất là Hoa Kỳ. Nhà tài trợ quốc tế lớn nhất là Quỹ Toàn cầu Phòng chống AIDS, Lao và Sốt rét.

Báo cáo ghi nhận sự sụt giảm chi tiêu toàn cầu cho các dịch vụ chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa bệnh lao, từ 5,8 tỷ đô la Mỹ xuống còn 5,3 tỷ đô la Mỹ, thấp hơn một nửa so với mục tiêu toàn cầu về việc tài trợ đầy đủ cho ứng phó với bệnh lao là 13 tỷ đô la Mỹ hàng năm. Năm 2022.  

Trong khi đó, mặc dù có nhiều tiến bộ trong việc phát triển các phương pháp chẩn đoán, thuốc và vắc-xin lao mới, nhưng điều này bị hạn chế bởi mức đầu tư tổng thể cho R&D, ở mức 0,9 tỷ đô la Mỹ vào năm 2019, thấp hơn nhiều so với mục tiêu toàn cầu là 2 tỷ đô la Mỹ mỗi năm.

Các mục tiêu phòng, chống bệnh lao toàn cầu đi chệch hướng

Việc đảo ngược đang được tiến hành có nghĩa là các mục tiêu chống lao toàn cầu đang đi chệch hướng và ngày càng có vẻ ngoài tầm với, tuy nhiên vẫn có một số thành công. Trên toàn cầu, mức giảm số ca tử vong do lao từ năm 2015 đến năm 2020 chỉ là 9,2% - khoảng một phần tư chặng đường đến năm 2020 là 35%.

Trên toàn cầu, số người mắc bệnh lao mỗi năm (so với dân số) giảm 11% từ năm 2015 đến năm 2020, chỉ hơn một nửa chặng đường để đạt được mốc 20% năm 2020.

Tuy nhiên, Khu vực Châu Âu đã vượt quá mốc năm 2020, với mức giảm 25%. Điều này chủ yếu được thúc đẩy bởi sự suy giảm ở Liên bang Nga, nơi tỷ lệ mắc bệnh giảm 6% mỗi năm từ năm 2010 đến năm 2020. Khu vực Châu Phi của WHO đã gần đạt được cột mốc quan trọng, với mức giảm 19%, phản ánh mức giảm ấn tượng 4-10% mỗi năm ở Nam Phi và một số quốc gia khác ở Nam Phi, sau đỉnh điểm của dịch HIV và sự mở rộng của việc chăm sóc và phòng chống lao và HIV.  

“Chúng ta chỉ còn một năm nữa để đạt được mục tiêu lịch sử về bệnh lao năm 2022 mà các nguyên thủ đã cam kết tại Cuộc họp cấp cao đầu tiên của Liên Hợp Quốc về bệnh lao. Báo cáo cung cấp thông tin quan trọng và là lời nhắc nhở mạnh mẽ đối với các quốc gia cần khẩn trương theo dõi nhanh các phản ứng với bệnh lao và cứu sống họ ”, Tiến sĩ Tereza Kasaeva, Giám đốc Chương trình Chống lao toàn cầu của WHO cho biết. “Điều này sẽ rất quan trọng khi bắt đầu chuẩn bị cho Cuộc họp cấp cao lần thứ 2 của Liên Hợp Quốc về bệnh lao bắt buộc vào năm 2023”.

Báo cáo kêu gọi các quốc gia thực hiện các biện pháp khẩn cấp để khôi phục khả năng tiếp cận các dịch vụ lao thiết yếu. Nó tiếp tục kêu gọi tăng gấp đôi đầu tư vào nghiên cứu và đổi mới bệnh lao cũng như hành động phối hợp trong toàn ngành y tế và các ngành khác để giải quyết các yếu tố quyết định về xã hội, môi trường và kinh tế của bệnh lao và các hậu quả của nó.

Báo cáo mới cung cấp dữ liệu về xu hướng dịch bệnh và phản ứng với dịch bệnh từ 197 quốc gia và khu vực, bao gồm 182 quốc gia trong số 194 quốc gia thành viên của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).