Đáp ứng y tế công cộng trong kiểm soát dịch HIV

PGS.TS. Phạm Đức Mạnh, Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) cho biết: Trong những năm qua, với sự nỗ lực của cả hệ thống, sự hỗ trợ nhiệt tình, hiệu quả của các tổ chức quốc tế, công tác phòng chống HIV/AIDS đã đạt được nhiều kết quả rất đáng ghi nhận, số nhiễm HIV/AIDS và tử vong liên quan đến HIV/AIDS đã giảm 2/3 trong hơn 15 năm qua. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu kết thúc đại dịch AIDS vào năm 2030 theo Chiến lược quốc gia, công tác phòng, chống HIV/AIDS, Việt Nam phải đối mặt với nhiều thách thức, trong đó có sự diễn biến phức tạp của dịch HIV/AIDS.

Bên cạnh đó, hình thái lây nhiễm HIV trong giai đoạn 2010 đến 2020 có sự thay đổi rõ rệt. Báo cáo giám sát phát hiện cho thấy số người nhiễm HIV qua đường máu không còn là đường lây nhiễm chính trong số nhiễm mới hàng năm. Tỷ lệ nhiễm HIV qua đường tình dục tăng mạnh qua các năm và trở thành đường lây chính. Nam quan hệ tình dục đồng giới đang được cảnh báo là một trong những nhóm nguy cơ chính của dịch HIV tại Việt Nam hiện nay. Tỷ lệ hiện nhiễm HIV tăng rõ rệt; tỷ lệ nhiễm mới HIV cao, tăng lên từng năm; nam quan hệ tình dục đồng giới có thể trở thành nhóm chiếm tỷ lệ lớn nhất trong tổng số người nhiễm mới HIV trong thời gian tới.

Để kiểm soát được tình hình dịch trong thời gian tới, Cục Phòng, chống HIV/AIDS đã triển khai công cụ cảnh báo dịch HIV/AIDS từ hệ thống quản lý thông tin người nhiễm (HIV Info 4.0) và hướng dẫn sử dụng dữ liệu để cảnh báo tình hình dịch. Ths.Bs. Võ Hải Sơn, Trưởng Phòng Giám sát và xét nghiệm HIV (Cục Phòng, chống HIV/AIDS) cho biết: Việt Nam đang tiến gần đến kiểm soát được dịch bệnh, việc duy trì đòi hỏi cần phải phát hiện các nhiễm trùng mới kịp thời và có đáp ứng y tế công cộng hiệu quả có khả năng duy trì theo thời gian. Để có đáp ứng y tế công cộng trong kiểm soát dịch HIV, hệ thống thông tin quản lý người nhiễm HIV sẽ hỗ trợ cho chương trình quốc gia trong việc theo dõi các sự kiện ở cấp độ từng cá thể - dữ liệu này sẽ giúp cho người quản lý biết được khu vực nào xảy ra các lây nhiễm mới, khu vực có thể sẽ là các điểm nóng trong thời gian tới và kịp thời đưa ra các cảnh báo nhằm kiểm soát được tình hình dịch.

Hiện nay, hệ thống thông tin quản lý người nhiễm HIV đang được bắt đầu mở rộng triển khai ở một số tỉnh. Trong quá trình chuẩn bị triển khai chính thức, dựa vào các dữ liệu xét nghiệm nhiễm mới HIV, thông báo và tư vấn xét nghiệm cho bạn tình/bạn chích, thông báo mạng lưới xã hội của người nhiễm và tải lượng virus từ nhiều nguồn dữ liệu như phòng xét nghiệm, báo cáo chương trình HIV để phân tích tập trung, đánh giá các cụm hoặc điểm nóng. 

Việt Nam đã bước đầu triển khai các hoạt động đáp ứng y tế công cộng trong phòng, chống HIV/AIDS từ năm 2021, bên cạnh xây dựng Hướng dẫn triển khai đáp ứng y tế công cộng trong phòng, chống HIV/AIDS, ngành y tế đã hỗ trợ một số tỉnh xây dựng kế hoạch chi tiết và triển khai đáp ứng y tế công cộng của tỉnh. Trong thời gian tới, việc mở rộng xét nghiệm nhiễm mới HIV và triển khai hoạt động giám sát ca bệnh tại tất cả các tỉnh/thành phố trên cả nước sẽ cung cấp dữ liệu quan trọng cho công tác triển khai đáp ứng y tế công cộng. 

Dự kiến, trong tháng 7, Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) sẽ phối hợp với Trung tâm Dự phòng và kiểm soát bệnh tật (CDC) Hoa Kỳ tại Việt Nam, tổ chức Hội nghị cảnh báo dịch HIV cho các tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu; Bình Dương; Bình Phước; Đồng Nai; Tây Ninh, Tiền Giang, Bến Tre, Vĩnh Long, TPHCM, Hải Phòng, Quảng Ninh, Quảng Nam, Đà Nẵng, Huế, Khánh Hòa, Lâm Đồng, Bình Định và Phú Yên.

Hội nghị sẽ chia sẻ kinh nghiệm và giúp các tỉnh thành xác định được những khoảng trống, những khó khăn, rào cản đang gặp phải và nhu cầu của các tỉnh trong công tác kiểm soát dịch HIV/AIDS.

Thùy Chi