Đổi thay tại miền quê vùng cao Tây Bắc

Sa vào nghiện ngập khi tìm kiếm vận may tại những bãi vàng

Xã Mai Hạ, huyện Mai Châu, tỉnh Hòa Bình nằm cách trung tâm huyện lỵ 6 km về phía Tây Nam, có hai khu dân cư tách biệt là xóm Lầu và xóm Nà Luộc. Diện tích tự nhiên của Mai Hạ chủ yếu là rừng phòng hộ và rừng sản xuất (chiếm 75%), còn lại là đất ở, đất nông nghiệp, suối, ao hồ. Nơi đây có nhiều dân tộc cùng sinh sống như dân tộc Kinh, Mường, Thái (chiếm 90%); dân cư sinh sống chủ yếu bằng nghề nông, lâm nghiệp. 

Tuy nhiên, những năm 1998 đến 2005, tình hình khai thác khoáng sản trái phép (khai thác vàng) nổi lên ở nhiều địa phương trên tỉnh Hòa Bình đã thu hút một lượng lớn lao động ở nhiều địa phương lân cận. Trong đó, chủ yếu là thanh, thiếu niên của các bản, làng, thôn, xóm, những nơi có điều kiện kinh tế khó khăn, thiếu việc làm.

Họ đến đây với hi vọng tìm kiếm vận may tại những bãi khai thác vàng nơi thâm sâu cùng cốc song vận may thì ít mà lao thân vào những cuộc vui của "làn khói trắng" ma túy thì nhiều. Vì thế, khi trở về địa phương trong tình trạng đã nghiện ma túy, nhiều người đã nhiễm HIV, tạo thêm gánh nặng cho gia đình và xã hội.

Huyện Mai Châu nói chung, xã Mai Hạ nói riêng (nhất là xóm Lầu) cũng là một trong những địa phương nằm trong vòng xoáy tệ nạn về ma túy đó, thậm chí đã có nhiều trường hợp chết do ma túy. 

Đời sống nhân dân gặp nhiều khó khăn, thu nhập bình quân đầu người thấp, tỷ lệ hộ nghèo cao. Tình hình an ninh, trật tự trên địa bàn diễn biến phức tạp, xảy ra nhiều nạn trộm cắp tài sản, đánh cãi nhau, mất đoàn kết… Hầu hết các vụ việc trên đều có sự tác động của người nghiện ma túy, khiến cho nhân dân lo lắng, bất an.

Quyết tâm ngăn chặn ma túy từ mỗi thôn, xóm

Trước tình hình trên, Công an tỉnh Hòa Bình đã chỉ đạo Công an huyện Mai Châu nghiên cứu tình hình, phối hợp với Ủy ban mặt trận Tổ quốc huyện, các lực lượng chức năng trong giải quyết tệ nạn và phòng chống tội phạm ma túy trên địa bàn huyện nói chung và tại xã Mai Hạ nói riêng. Theo đó, Mai Hạ đã được lựa chọn thí điểm mô hình Tổ liên gia tự quản ở khu dân cư xóm Lầu. 

Tổ liên gia tự quản được xây dựng trên tinh thần tự nguyện của các cá nhân, tham gia vận động nhân dân cùng phát hiện, tố giác tội phạm về ma túy; giáo dục, quản lý, giúp đỡ người cai nghiện ma túy tại cộng đồng dân cư.

Mô hình này được chia thành các tổ với những nhóm hộ gia đình có nơi cư trú gần nhau, cùng chung đường đi để tiện thực hiện. Mỗi tổ có quy chế hoạt động, có ban quản lý riêng (gồm các cá nhân là đảng viên, là người có uy tín đang sinh hoạt tại khu dân cư). 

Khi xảy ra các vụ việc mâu thuẫn, có xích mích, các hộ gia đình trong "Tổ liên gia tự quản" phát hiện vụ việc, báo Ban quản lý Tổ, phối hợp với Tổ hòa giải của xóm và đại diện dòng họ có liên quan đến tìm hiểu, phân tích có tình, có lý và hòa giải kịp thời. Các gia đình có số người nghiện cũ đã kịp thời động viên con em và giúp đỡ họ cai nghiện tự nguyện, hoặc sử dụng thuốc thay thế Methadone, tạo điều kiện để họ tái hòa nhập cộng đồng. 

Bên cạnh đó, các Tổ liên gia tự quản còn tích cực tuyên truyền, phổ biến pháp luật của Đảng, Nhà nước; thực hiện Cuộc vận động "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư"; tư vấn, giúp đỡ các thành viên trong tổ phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập cho hộ gia đình, khuyến học…

Từ khi thành lập năm 2006 đến năm 2008, xóm Lầu đã thành lập và duy trì được 12 Tổ liên gia tự quản. Tổ đông nhất có 21 hộ, tổ ít nhất có 10 hộ, bảo đảm 100% các hộ dân đều tham gia. Năm 2008, xóm Lầu chỉ có 8 người nghiện, trong đó có 4 trường hợp là người nghiện cũ, lâu năm; đã giải quyết 4 điểm bán lẻ ma túy, bắt khởi tố 4 đối tượng. 

Năm 2013, UBND huyện Mai Châu đã tổ chức Hội nghị tổng kết 7 năm triển khai thực hiện mô hình "Tổ liên gia tự quản", qua đó khẳng định sức mạnh to lớn của quần chúng nhân dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 

Năm 2015, xã Mai Hạ, huyện Mai Châu chính thức đạt tiêu chuẩn "An toàn về ANTT và bảo đảm bình yên" trong xây dựng nông thôn mới. UBND tỉnh Hòa Bình đã chính thức công nhận xã Mai Hạ về đích Nông thôn mới giai đoạn 2011 - 2015.

Đến nay, trên địa bàn xã Mai Hạ đang duy trì hoạt động của 31 "Tổ Liên gia tự quản", bảo đảm phạm vi trên 100% thôn xóm. Các tổ liên gia đã phát huy hiệu quả tốt, tuyên truyền vận động nhân dân chấp hành tốt chủ trương, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước, giúp nhau phát triển sản xuất, xóa đói, giảm nghèo, đoàn kết, cùng vượt qua khó khăn, hoạn nạn. Các tổ, các gia đình luôn phấn đấu không để phát sinh những vi phạm pháp luật và người nghiện ma túy, không để xảy ra tình trạng trộm cắp, mê tín dị đoan…

Tình hình tội phạm và vi phạm pháp luật trên địa bàn luôn được kiềm chế và kéo giảm; số người nghiện ma túy được quản lý, giáo dục và giúp đỡ đã tự nguyện cai nghiện hoặc sử dụng thuốc thay thế; không phát sinh tụ điểm phức tạp về ANTT, không hình thành các tụ điểm bán lẻ ma túy… Đời sống người dân được cải thiện và nâng cao, thu nhập bình quân đầu người đạt 40 triệu đồng/người/năm (năm 2021).

Như vậy, từ một địa phương bị tàn phá nặng nề bởi ma túy, với sự vào cuộc kịp thời và sâu sát của lực lượng chức năng, sự tham gia của đông đảo quần chúng nhân dân, sự phát triển mạnh mẽ của phong trào Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc… đã góp phần tích cực giúp một miền quê ở vùng cao Tây Bắc "thay da đổi thịt". 

Đặc biệt, mô hình "Tổ liên gia tự quản" thường xuyên được bổ sung nhiệm vụ mới cho phù hợp, sát với yêu cầu thực tiễn hiện nay, hứa hẹn sẽ thêm phần hiệu quả trong tình hình mới.

Trong những năm qua, xã Mai Hạ và nhiều cá nhân là quần chúng tiêu biểu đã được các cấp ghi nhận và khen thưởng. Đây là sự ghi nhận và đánh giá xứng đáng dành cho Mai Hạ, Mai Châu, Hòa Bình trong hành trình đem lại cuộc sống bình yên cho nhân dân.

Huyền Thanh