Giám định các loại chất hướng thần mới trong tình hình hiện nay

Các giám định viên đang giám định hàm lượng chất ma túy trong một vụ án

Hiện nay, NPS tác động ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe, gây rối tâm lý, tăng thân nhiệt, tăng nhịp tim, hô hấp và huyết áp, kích thích hệ thống tim mạch, gây ảo giác, hoang tưởng, động kinh, suy gan, suy thận, giãn đồng tử, thậm chí dẫn đến tử vong.

Trong những năm qua, được sự quan tâm của Đảng và Chính phủ, ngành Công an đã có những đầu tư đáng kể nhằm nâng cao năng lực giám định, khám nghiệm hiện trường cho lực lượng Kỹ thuật hình sự về ma túy của Viện Khoa học Hình sự, Bộ Công an và các Phòng Khoa học Hình sự được trang bị thiết bị hiện đại, cán bộ chiến sỹ làm công tác giám định ma túy đã có nhiều cố gắng khắc phục khó khăn, rèn luyện phấn đấu đạt nhiều thành tích. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tích, thuận lợi về mọi mặt thì thực tế công tác giám định ma túy cũng gặp phải một số khó khăn, thách thức đặc biệt là việc giám định đối với các NPS.

Trong đó, các quy trình giám định NPS còn thiếu nhiều so với yêu cầu công tác. Các phương pháp sử dụng trong NTTCTT phải được thẩm định, đánh giá loại trừ hoặc kiểm soát được dương tính giả. Do đó muốn áp dụng bất kỳ một phương tiện, thiết bị nào trong việc phát hiện, nhận dạng chất ma túy đều phải thông qua một quá trình giám định được đánh giá, thẩm định.

Thời gian qua sự gia tăng các NPS quá nhanh, trong khi kinh phí dành cho công tác nghiên cứu khoa học, phát triển các quy trình kỹ thuật còn hạn chế. Hơn nữa việc mua mẫu chuẩn NPS để xây dựng, thẩm định quy trình cũng rất khó khăn. Kết quả là phần lớn các NPS không được giám định tại Phòng Kỹ thuật Hình sự, mặc dù hệ thống thiết bị được đầu tư tương đối đầy đủ.

Ngoài ra, một trong những khó khăn đó là không có hoặc không đủ mẫu chuẩn ma túy dùng trong quy trình giám định. Hàng năm, lực lượng kỹ thuật hình sự toàn quốc tiến hành giám định khoảng 20.000 vụ án ma túy. Hầu hết các phương pháp phân tích sử dụng trong giam định ma túy ở nước ta cũng giống như trên thế giới là phương pháp so sánh hai kết quả. Do đó, nhu cầu mẫu chuẩn ma túy dùng trong quy trình giám định hàng ngày của lực lượng kỹ thuật hình sự là rất lớn. Trong khi đó, nguồn cung cấp mẫu chuẩn rất khó khăn (Việt Nam mới tự tinh chế được 8 loại ma túy thường gặp trong tổng số hơn 70 loại đang lưu hành ở thị trường Việt Nam), dẫn đến không có mẫu chuẩn để sử dụng mà nhiều phòng kỹ thuật hình sự đã dùng mẫu thu giữ từ vụ án trước làm chuẩn cho vụ sau (việc làm này không đúng về mặt khoa học và pháp lý).

Khi không có mẫu chuẩn, ngay cả phòng thí nghiệm tại Viện Khoa học Hình sự, Bộ Công an cũng không thể giám định định lượng được mà chỉ cố gắng kết luận định tính (có tìm thấy loại ma túy gì). Tuy nhiên, “cỏ Mỹ” được sản xuất bằng cách phun tẩm chất ma túy vào cây cỏ không chứa chất ma túy, cho nên cơ quan điều tra phải trưng cầu hàm lượng để xác định khối lượng chất ma túy, cho nên cơ quan điều tra phải trưng cầu hàm lượng để xác định khối lượng chất ma túy trong mẫu.

Hơn nữa, thiết bị giám định phát hiện NPS chưa tương xứng với yêu cầu thực tế. Để giám định, phát hiện chính xác phục vụ kịp thời theo yêu cầu của cơ quan điều tra, đặc biệt là với các NPS thì phải có các thiết bị phân tích cấu trúc chuyên sâu, hiện đại và đồng bộ. Trong những năm gần đây, ba phòng thí nghiệm giám định ma túy tại Việt Nam gồm Viện khoa học Hình sự và hai Phân viện được đầu tư một số thiết bị phân tích hiện đại, nâng cao năng lực phát hiện, giám định các loại ma túy mới.

Tuy nhiên, để đáp ứng kịp thời công tác đấu tranh chuyên án ma túy trước làn sóng bùng phát của NPS thì cần sử dụng thêm một số thiết bị phân tích cấu trúc chuyên sâu nhằm định danh chính xác NPS mới. Nhiều vụ án nghi NPS lần đầu gặp Viện Khoa học Hình sự phải phối hợp, thuê các thiết bị phân tích chuyên sâu phù hợp của các đơn vị khoa học ngành ngoài như máy cộng hưởng từ hạt nhân, máy khối phổ phân giải cao….

Trước những khó khăn gặp phải trong quá trình giám định các chất ma túy nói chung và NPS nói riêng trong thời gian qua, đồng thời để nâng cao hiệu quả công tác này trong thời gian tới theo Đại tá, PGS, TS. Nguyễn Xuân Trường, Giám đốc Trung tâm giám định ma túy, Viện Khoa học Hình sự, Bộ Công an cần tập trung nghiên cứu xây dựng các quy trình kỹ thuật giám định các NPS trong mẫu thu giữ và mẫu sinh học.

Để thực hiện được việc đó cần ưu tiên kinh phí nghiên cứu khoa học cho các nhiệm vụ xây dựng thẩm định quy trình kỹ thuật giám định các NPS, từ đó đề xuất Bộ ban hành các Tiêu chuẩn Quốc gia trong lĩnh vực anh ninh về giám định TCVN-AN. Quy trình giám định và mẫu chuẩn là cơ sở để các Phòng Khoa học Hình sự phát huy tối đa công năng các thiết bị được trang cấp, giải quyết kịp thời trưng cầu của cơ quan điều tra.

Với tỷ trọng các loại ma túy như hiện nay thì 8 loại mẫu chuẩn mà Viện Khoa học Hình sự đã sản xuất được đảm bảo cho việc giám định khoảng trên 80% số vụ án ma túy. Với các loại ma túy đang bị lạm dụng (đã xuất hiện trên thị trường trên thị trường bất hợp pháp của nước ta và bị lực lượng chức năng bắt giữ) mà trong nước chưa sản xuất được thì cần phải nhập khẩu ngay để đáp ứng đủ cho các nhu cầu giám định tư pháp. Tuy nhiên, giá mua mẫu chuẩn các loại ma túy mới thường rất cao và thủ tục nhập khẩu phức tạp, mất nhiều thời gian. Lựa chọn các loại ma túy có tần suất lạm dụng cao để đầu tư kinh phí triển khai nghiên cứu, xây dựng quy trình tinh chế, sản xuất mẫu chuẩn đạt tiêu chuẩn thay thế mẫu ngoại nhập.

Bên cạnh đó, nâng cấp phòng thí nghiệm giám định ma túy tại Viện Khoa học Hình sự tại Viện Khoa học Hình sự và đẩy mạnh liên kết, phối hợp, khai thác các thiết bị phân tích chuyên sâu mà nghành Công an chưa có để phát hiện, giám định các loại ma túy mới. Củng cố, nâng cấp phòng thí nghiệm giám định ma túy tại Viện Khoa học Hình sự tại cả 3 miền bao gồm cơ sở hạ tầng, các dụng cụ thí nghiệm…

Nâng cao năng lực nhận biết, phát hiện, thu thập, giám định các NPS cho lực lượng khám nghiệm hiện trường và giám định ma túy thông qua các lớp bồi dưỡng, tập huấn. Mở các lớp tập huấn nâng cao năng lực nhận biết, phát hiện, thu thập NPS cho các cán bộ khám nghiệm hiện trường và cán bộ điều tra về ma túy…