Ma túy lan rộng và trẻ hóa: Cảnh báo cấp thiết từ thực tiễn và yêu cầu hoàn thiện thể chế

Thực trạng đáng báo động: Ma túy len lỏi vào giới trẻ

Những năm gần đây, ma túy không còn là vấn đề của riêng các thành phố lớn mà đã lan ra khắp vùng nông thôn, miền núi, thậm chí xâm nhập vào trường học và khu công nghiệp. Theo thống kê của Bộ Công an, khoảng 60% người sử dụng ma túy lần đầu nằm trong độ tuổi từ 15–25, trong đó có không ít học sinh trung học cơ sở.

Tiếp tục Kỳ họp thứ 10, chiều ngày 11/11, Quốc hội thảo luận tại Tổ về: Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo; Dự án Luật Đầu tư (sửa đổi); Dự án Luật Phòng, chống ma túy (sửa đổi). Góp ý vào dự án luật phòng, chống ma tuý (sửa đổi), đại biểu Thích Bảo Nghiêm (Đoàn Hà Nội) cảnh báo, ma túy ngày càng có xu hướng lan rộng và trẻ hóa. Đây không chỉ là nhiệm vụ của ngành Công an hay Y tế, mà là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội.

Điều đáng lo ngại là các loại ma túy "thế hệ mới" như cỏ Mỹ, cần sa điện tử, "nước vui", hay thuốc lá điện tử pha chất kích thích đang ngày càng phổ biến, đặc biệt trong giới trẻ. Chúng được ngụy trang dưới dạng thực phẩm, đồ uống hoặc tinh dầu, khiến việc phát hiện trở nên vô cùng khó khăn.

Tại nhiều địa phương, tình trạng thanh thiếu niên sử dụng ma túy tổng hợp trong các quán karaoke, bar, khách sạn có xu hướng gia tăng. Thượng tá Nguyễn Chí Dũng (Công an tỉnh Cà Mau) cho biết, các loại ma túy núp bóng thực phẩm, nước giải khát, thuốc lá điện tử… đang gây khó khăn cho công tác phát hiện, xử lý. Nguy cơ lan truyền trong giới trẻ là rất cao.

Dự thảo Luật sửa đổi: Bước đi cần thiết để quản lý hiệu quả hơn

Trước thực tế đáng báo động ấy, việc sửa đổi Luật Phòng, chống ma túy trở nên cấp thiết nhằm khắc phục những vướng mắc, bất cập của Luật hiện hành. Dự thảo luật được trình tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, đã nhận được nhiều ý kiến đồng thuận từ đại biểu và chuyên gia.

Đại biểu Lê Minh Nam (Đoàn Cần Thơ) nhấn mạnh: "Dự án Luật lần này đã giải quyết được nhiều vấn đề thực tiễn đặt ra, đặc biệt là việc phân công, phối hợp giữa các bộ, ngành trong công tác cai nghiện và quản lý sau cai."

Theo đó, dự thảo giữ nguyên phạm vi điều chỉnh của Luật hiện hành nhưng mở rộng nhiều quy định liên quan đến kiểm soát hoạt động hợp pháp về ma túy, tăng trách nhiệm của cá nhân, gia đình và cộng đồng trong phòng ngừa. Đáng chú ý, dự thảo đề xuất chuyển nhiệm vụ quản lý nhà nước về cai nghiện và sau cai nghiện sang Bộ Công an để thống nhất đầu mối, giúp quản lý chặt chẽ hơn.

Ngoài ra, dự thảo quy định tăng thời hạn cai nghiện bắt buộc lên 24 tháng đối với người vi phạm lần đầu và 36 tháng đối với người tái nghiện. Nhiều ý kiến cho rằng việc kéo dài thời gian này giúp người nghiện có thêm thời gian hồi phục sức khỏe, tâm lý, song cũng cần có cơ chế linh hoạt để tránh gây quá tải cho cơ sở cai nghiện.

Đại biểu Lê Thị Thanh Lam (Đoàn Cần Thơ) đề nghị bổ sung biện pháp giám sát điện tử đối với người nghiện và người sau cai, nhằm tăng cường hiệu quả quản lý, ngăn chặn tái nghiện. Bà cho rằng, đây là giải pháp hiện đại, có thể học tập kinh nghiệm của nhiều nước, giúp quản lý sát sao mà vẫn bảo đảm tính nhân văn.

Phòng ngừa từ gốc – "Vaccine" cho thế hệ trẻ

Các chuyên gia đều thống nhất rằng, muốn phòng, chống ma túy hiệu quả, cần thay đổi cách tiếp cận từ "chống" sang "phòng là chính". Theo PGS.TS Mai Văn Hưng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Ứng dụng phòng, chống ma túy, nếu 70% học sinh, sinh viên được trang bị kiến thức phòng ngừa ma túy thì hiệu quả xã hội sẽ như một loại 'vaccine'. Khi hiểu biết, các em sẽ có sức đề kháng trước cám dỗ.

Ông Hưng phân tích, trong thời đại công nghệ, Internet và mạng xã hội trở thành môi trường tiềm ẩn nhiều nguy cơ, khi ma túy được quảng bá gián tiếp qua các kênh giải trí, nội dung độc hại. Vì vậy, giáo dục kỹ năng sống, nhận diện ma túy và nói "không" từ sớm là yếu tố quyết định.

Đại biểu Thích Bảo Nghiêm cũng cho rằng, muốn ngăn chặn ma túy, phải bắt đầu từ việc xây dựng lối sống lành mạnh, giáo dục đạo đức, nhân cách và niềm tin. Khi con người có giá trị sống tốt đẹp, ma túy sẽ không còn đất sống.

Cùng với giáo dục, truyền thông đại chúng cũng cần đổi mới cách tiếp cận, tập trung vào truyền thông trực quan, câu chuyện thật, con người thật, để tác động mạnh mẽ đến nhận thức của thanh thiếu niên.

Pháp luật phải đi đôi với thực thi nhân văn và cộng đồng hành động

Một trong những điểm nhấn được nhiều đại biểu quan tâm là tính nhân văn trong thi hành pháp luật. PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội, cho rằng, sửa đổi luật lần này không chỉ hướng tới xử lý tội phạm ma túy mà còn mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc – đầu tư cho tương lai, cho sức mạnh mềm của con người Việt Nam.

Theo ông Sơn, khi áp dụng các biện pháp như xét nghiệm, cai nghiện hoặc quản lý, cần tuyệt đối tôn trọng nhân phẩm, quyền con người, tránh kỳ thị, phân biệt đối xử. Đồng thời, cần gắn công tác cai nghiện với chính sách tạo việc làm, đào tạo nghề, giúp người sau cai nghiện có cơ hội hòa nhập cộng đồng.

Cộng đồng, gia đình và chính quyền địa phương được xem là "ba trụ cột" quan trọng trong công tác phòng, chống ma túy. Nhiều mô hình "xã, phường không ma túy", "gia đình an lạc", "khu dân cư an toàn" đã chứng minh hiệu quả tích cực. Khi mỗi gia đình trở thành một "pháo đài" bảo vệ con em, mỗi khu dân cư trở thành "lá chắn", sức đề kháng của xã hội trước tệ nạn ma túy sẽ được củng cố vững chắc hơn.

Hướng tới một xã hội không ma túy

Có thể khẳng định rằng, Luật Phòng, chống ma túy (sửa đổi) là công cụ pháp lý quan trọng, song để luật đi vào cuộc sống cần có quyết tâm chính trị và sự chung tay của toàn dân. Mỗi cơ quan, tổ chức, nhà trường, gia đình phải là một "điểm sáng" trong công tác tuyên truyền, giáo dục, phòng ngừa.

Như thông điệp mà các chuyên gia nhấn mạnh: "Phòng ngừa ma túy chính là bảo vệ tương lai của chính mình." Khi mỗi người trẻ biết tự bảo vệ, khi xã hội đồng lòng, chúng ta mới có thể từng bước đẩy lùi hiểm họa ma túy, hướng tới một Việt Nam an toàn, nhân văn và phát triển bền vững.

Thùy Chi