Nâng cao vai trò và sự tham gia của cộng đồng trong thúc đẩy sử dụng PrEP

Kinh nghiệm từ nhiều quốc gia cho thấy, khi cộng đồng được trao quyền và chủ động tham gia vào quá trình lập kế hoạch, triển khai và giám sát các hoạt động PrEP, tỷ lệ chấp nhận và sử dụng PrEP sẽ được cải thiện đáng kể.

Tầm quan trọng của sự tham gia cộng đồng

Sự tham gia của cộng đồng giúp các chương trình PrEP trở nên phù hợp và đáp ứng được nhu cầu thực tế của từng nhóm đối tượng. Các tổ chức cộng đồng, với sự am hiểu sâu sắc về văn hóa, tập quán và những rào cản mà cộng đồng của họ phải đối mặt, có thể đóng góp ý kiến quan trọng để điều chỉnh các hoạt động phù hợp hơn.

Ví dụ, đối với nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM), các tổ chức cộng đồng có thể cung cấp thông tin về những ưu tiên, quan ngại và nhu cầu đặc thù của nhóm này liên quan đến PrEP. Chẳng hạn như mối lo ngại về tính bảo mật khi sử dụng PrEP, sự kỳ thị từ xã hội và gia đình, hay nhu cầu được tư vấn và hỗ trợ từ những người đồng cảnh ngộ. Từ đó, các chương trình PrEP có thể điều chỉnh cách tiếp cận, xây dựng các thông điệp truyền thông phù hợp và cung cấp dịch vụ một cách thân thiện, đáp ứng nhu cầu của nhóm MSM.

Tương tự, đối với nhóm phụ nữ bán dâm, sự tham gia của các tổ chức cộng đồng và mạng lưới tiếp cận viên đồng đẳng sẽ giúp xác định rõ những rào cản mà nhóm này gặp phải khi tiếp cận PrEP. Ví dụ như sự kỳ thị và phân biệt đối xử từ nhân viên y tế, khó khăn trong việc duy trì sử dụng PrEP do tính chất công việc, hay thiếu kiến thức và kỹ năng đàm phán sử dụng PrEP với khách hàng. Trên cơ sở đó, các chương trình có thể xây dựng mô hình cung cấp dịch vụ phù hợp, kết hợp tư vấn PrEP với các dịch vụ khác như khám sức khỏe định kỳ, sàng lọc và điều trị các bệnh lây truyền qua đường tình dục.

Bên cạnh đó, sự tham gia của cộng đồng còn góp phần giảm kỳ thị và phân biệt đối xử liên quan đến PrEP. Khi những người có uy tín và ảnh hưởng trong cộng đồng, như các nhà lãnh đạo cộng đồng, những người có trải nghiệm sử dụng PrEP, đứng ra ủng hộ và chia sẻ câu chuyện của mình, điều đó sẽ giúp thay đổi nhận thức và thái độ của cộng đồng.

Ví dụ, khi những người truyền cảm hứng như KOL (Key Opinion Leader- Người có sức ảnh hưởng) chia sẻ về việc sử dụng PrEP và lợi ích của nó, họ sẽ giúp xóa bỏ định kiến cho rằng PrEP chỉ dành cho những người có hành vi nguy cơ cao hay lối sống phóng túng. Câu chuyện của họ sẽ truyền tải thông điệp rằng sử dụng PrEP là một hành động có trách nhiệm để bảo vệ bản thân và người khác, từ đó giúp giảm sự kỳ thị và tạo môi trường xã hội thuận lợi hơn cho việc sử dụng PrEP.

Một ví dụ điển hình là trường hợp của anh SkyFitness - một huấn luyện viên thể hình có tiếng trong cộng đồng LGBT tại TPHCM. Trong một video trên kênh YouTube cá nhân với gần 30.000 lượt xem, anh Sky đã chia sẻ câu chuyện sử dụng PrEP của bản thân, những lợi ích và tác dụng phụ mà anh gặp phải. Video này đã nhận được sự quan tâm lớn từ cộng đồng, với gần 200 bình luận tương tác, đặt câu hỏi về PrEP. Điều này cho thấy sức ảnh hưởng và vai trò của những KOL như anh Sky trong việc truyền tải thông điệp và thúc đẩy sử dụng PrEP.

Ngoài ra, cộng đồng còn đóng vai trò quan trọng trong việc truyền thông và tiếp cận các nhóm nguy cơ cao. Với mạng lưới xã hội rộng khắp và sự tin tưởng từ đồng đẳng, các tổ chức cộng đồng có thể huy động sự tham gia của các nhóm khó tiếp cận như MSM, người chuyển giới, người bán dâm, từ đó mở rộng độ bao phủ của chương trình PrEP.

Các nhóm tự lực và câu lạc bộ của cộng đồng LGBT có thể đóng vai trò nòng cốt trong việc tổ chức các buổi truyền thông, tư vấn về PrEP tại các điểm sinh hoạt của cộng đồng như quán bar, club, hay qua các nhóm kín trên mạng xã hội. Các tình nguyện viên và nhân viên tiếp cận từ chính cộng đồng sẽ dễ dàng xây dựng lòng tin và chia sẻ thông tin một cách hiệu quả hơn so với nhân viên y tế. Đồng thời, họ cũng sẽ giúp kết nối những người có nhu cầu với các cơ sở cung cấp dịch vụ PrEP một cách kịp thời và bảo mật.

Các chiến lược nâng cao sự tham gia cộng đồng

Để thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng trong các chương trình PrEP, cần triển khai đồng bộ nhiều chiến lược và giải pháp.

Trước tiên, cần tạo cơ chế để cộng đồng tham gia vào quá trình ra quyết định và lập kế hoạch các hoạt động PrEP. Điều này có thể thông qua việc mời đại diện cộng đồng tham gia vào các nhóm công tác kỹ thuật, tham vấn ý kiến cộng đồng khi xây dựng kế hoạch, và trao quyền cho các tổ chức cộng đồng chủ trì triển khai một số hoạt động PrEP. Bằng cách đó, tiếng nói và nhu cầu thực tế của cộng đồng sẽ được phản ánh xuyên suốt trong quá trình xây dựng và thực hiện chương trình.

Ví dụ, khi xây dựng chiến lược truyền thông về PrEP, cần có sự tham gia của đại diện các nhóm cộng đồng chính như MSM, người chuyển giới, phụ nữ bán dâm ngay từ khâu lên ý tưởng và thiết kế thông điệp. Họ sẽ đóng góp ý kiến về những kênh truyền thông phù hợp, ngôn ngữ và hình ảnh gần gũi để thu hút sự chú ý của cộng đồng. Đồng thời, việc trao quyền cho các tổ chức cộng đồng và mạng lưới đồng đẳng triển khai các hoạt động truyền thông sẽ giúp lan tỏa thông điệp một cách rộng rãi và hiệu quả hơn.

Bên cạnh đó, cần tăng cường năng lực cho các tổ chức cộng đồng trong triển khai PrEP. Điều này bao gồm việc tập huấn kiến thức, kỹ năng về tư vấn xét nghiệm, cung cấp PrEP, theo dõi và hỗ trợ người sử dụng. Thông qua các khóa đào tạo và hướng dẫn thực hành, nhân viên từ các tổ chức cộng đồng sẽ trở thành lực lượng nòng cốt trong cung cấp dịch vụ PrEP tại cộng đồng.

Song song với đó, cũng cần hỗ trợ các nguồn lực cần thiết như tài chính, cơ sở vật chất, trang thiết bị y tế để các tổ chức cộng đồng có thể triển khai hiệu quả vai trò của mình như cần hỗ trợ kinh phí cho các tổ chức cộng đồng thuê địa điểm tổ chức sự kiện, in ấn tài liệu truyền thông, mua sinh phẩm và vật tư y tế cần thiết để tư vấn xét nghiệm. Đồng thời, cũng cần kết nối và hỗ trợ các tổ chức cộng đồng tham gia vào cơ chế tham vấn hỗ trợ PrEP ngay tại các phòng khám ngoại trú, điều này giúp khách hàng cảm thấy sự thân thiện và hỗ trợ liên tục.

Cuối cùng, cần ghi nhận và tôn vinh sự đóng góp của các tổ chức, cá nhân tiêu biểu trong cộng đồng vào công tác phòng chống HIV/AIDS nói chung và triển khai PrEP nói riêng. Việc trao giải thưởng, danh hiệu hoặc các hình thức ghi nhận khác không chỉ tạo động lực cho những người trực tiếp tham gia, mà còn có tác dụng lan tỏa, truyền cảm hứng cho các thành viên khác trong cộng đồng cùng chung tay hành động.

Sự tham gia của cộng đồng là yếu tố không thể thiếu để các chương trình PrEP đạt hiệu quả và tính bền vững. Thông qua việc trao quyền, tăng cường năng lực và ghi nhận vai trò của cộng đồng, chúng ta có thể tạo ra một môi trường xã hội thuận lợi, giảm kỳ thị và nâng cao chất lượng các dịch vụ PrEP. Từ đó góp phần hiện thực hóa mục tiêu 90-90-90 và kiểm soát có hiệu quả đại dịch HIV/AIDS tại Việt Nam.

Nam Tống