Người chuyển giới có nguy cơ nhiễm HIV cao

Ca sĩ Lâm Khánh Chi (áo dài trắng) trong một talkshow của CBO Kết Nối Trẻ chia sẻ về những rào cản của người chuyển giới trong việc tiếp cận về quyền và sức khỏe. Ảnh: Tống Nam

Chuyển giới nữ có nguy cơ nhiễm HIV cao nhất

Trong đó, nguy cơ lây nhiễm cao nhất trong nhóm chuyển giới từ nam sang nữ do họ có đa dạng bạn tình, quan hệ tình dục qua ngả hậu môn, trao đổi tình dục phổ biến, dễ bị trầm cảm và sử dụng ma túy, rượu bia nên mất kiểm soát hành vi nguy cơ. Đáng lo ngại là nhiều người dương tính với HIV nhưng không biết, tiềm ẩn nguy cơ lây truyền cho các bạn tình âm tính của họ.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trên thế giới, nhóm chuyển giới nữ là một trong những đối tượng có nguy cơ nhiễm HIV cao nhất, khoảng 19% người chuyển giới nữ đang sống với HIV và so với dân số chung, tỷ lệ người chuyển giới nữ sống chung với HIV cao hơn 49 lần. Tại Việt Nam, một nghiên cứu ở TP. Hồ Chí Minh gần đây nhất đã phát hiện 18% người chuyển giới nữ nhiễm HIV và mắc bệnh giang mai. Trong số đó, chỉ có 46% người chuyển giới nữ tham gia bảo hiểm y tế.

PGS.TS Đỗ Văn Dũng - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Y dược TP.HCM cho biết một nghiên cứu với số lượng tham gia nghiên cứu là 456: từ 18 tuổi trở lên, là người chuyển giới nữ, sống tại TPHCM ít nhất 3 tháng…

Kết quả nghiên cứu cho thấy, tỉ lệ nhiễm HIV của nhóm chuyển giới nữ là 16,5%, tỉ lệ đã mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục là 50%, 40% nữ chuyển giới có sử dụng chất gây nghiện trong 30 ngày, hầu hết nhóm chuyển giới nữ không dùng thuốc dự phòng trước phơi nhiễm...

Trong đó, các yếu tố nguy cơ lây nhiễm HIV bao gồm: sử dụng chất có cồn sử dụng chất gây nghiện bị cấm (hàng đá/thuốc lắc, popper), phân biệt đối xử, mua dâm, bán dâm, quan hệ tình dục không an toàn...

"Các chương trình HIV do cho đối tượng nhóm chuyển giới nữ cần được can thiệp nhằm thúc đẩy bình đẳng giới trong chăm sóc sức khỏe cho nhóm người chuyển giới nữ", ông Dũng nhấn mạnh. 

Các nghiên cứu gần đây cho thấy mức độ nhận thức và sử dụng các công cụ dự phòng HIV này trong cộng đồng chuyển giới là rất thấp.Tuy nhiên, các nghiên cứu cũng cho thấy một khi được biết thông tin thì phụ nữ chuyển giới sẵn sàng sử dụng và ở một mức độ nào đó, sẵn sàng chi trả cho xét nghiệm HIV và PrEP.

Hiện nay với nhiều biện pháp can thiệp đơn giản có thể làm giảm đáng kể sự lây lan của HIV và tiếp cận điều trị có thể duy trì sự sống như người bình thường. Tuy nhiên, do những bất bình đẳng về sức khỏe mà người chuyển giới thường phải trải qua, họ có thể không nhận được sự giúp đỡ mà họ yêu cầu.

Một loạt các yếu tố như: Bạo lực, rào cản pháp lý, kỳ thị và phân biệt đối xử, có thể ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận của người chuyển giới đối với các dịch vụ chăm sóc sức khỏe và HIV.

Ông Hoàng Đình Cảnh, Phó Cục trưởng Cục Phòng, Chống HIV/AIDS, Bộ Y tế cho biết, tiếp cận với các công cụ dự phòng HIV thiết yếu và có tính sáng tạo như xét nghiệm HIV tại cộng đồng và tự xét nghiệm HIV; dự phòng trước phơi nhiễm và sau phơi nhiễm HIV (PrEP and PEP); sử dụng bao cao su chất lượng cao, giá cả phù hợp là yếu tố quan trọng để loại trừ HIV ở Việt Nam.

Truyền thông cộng đồng lồng ghép các vấn đề sức khỏe cho người chuyển giới được mọi người quan tâm và tham dự. Ảnh: Tống Nam

Người chuyển giới đối mặt với nhiều yếu tố rủi ro

Nhiều yếu tố có thể làm gia tăng tỷ lệ nhiễm HIV ở những người chuyển giới và làm giảm khả năng tiếp cận điều trị và phòng ngừa có chất lượng. Những yếu tố này có thể bao gồm:

Phân biệt đối xử về sức khỏe

Người chuyển giới phải đối mặt với tỷ lệ phân biệt đối xử về sức khỏe cao. Sự phân biệt đối xử này có thể xảy ra dưới hình thức các bác sĩ không biết cách chăm sóc người chuyển giới hoặc bắt nguồn hoặc lạm dụng họ, chẳng hạn như từ chối sử dụng tên hoặc đại từ chính xác của họ. Một số bác sĩ thậm chí tránh điều trị cho người chuyển giới.

Thiếu khả năng tiếp cận thông tin sức khỏe

Sự phân biệt đối xử về sức khỏe cũng có thể gây khó khăn hơn trong việc tiếp cận thông tin chất lượng về sức khỏe, phòng chống HIV và chăm sóc HIV. Một cuộc khảo sát năm 2020 cho thấy phần lớn (65%) phụ nữ chuyển giới không quen với phương pháp điều trị dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP). Người chuyển giới cũng gặp nhiều khó khăn trong việc tìm hiểu thông tin từ các kênh chính thống.

Khả năng tiếp cận xét nghiệm thấp

Các cá nhân chuyển giới có thể gặp khó khăn trong việc tiếp cận xét nghiệm HIV, vì vậy họ có thể không biết rằng mình bị nhiễm HIV. Do đó, họ có thể không thực hiện các bước để ngăn virus lây lan sang người khác.

Một số người chuyển giới hành nghề mại dâm từ chối tiếp cận xét nghiệm do lo ngại việc xét nghiệm HIV dương tính sẽ làm họ lo lắng và trở ngại tiếp tục hành nghề, Chính vì thế, một số trường hợp đã tiếp cận điều trị ARV khi quá trễ, sức khỏe giảm sút nghiêm trọng.

Người chuyển giới cũng có thể phải đối mặt với tình trạng thất nghiệp, phân biệt đối xử về nhà ở và nghèo đói, khiến việc tìm kiếm và chi trả cho các xét nghiệm và chăm sóc trở nên khó khăn hơn.

Hành vi rủi ro cao

Các cá nhân chuyển giới có thể có nhiều khả năng tham gia vào các hành vi làm tăng khả năng lây lan HIV. 

Một bộ phận không nhỏ người chuyển giới hành nghề mại dâm và thường xuyên có hành vi tình dục không an toàn. Đây cũng là nguyên nhân việc gia tăng lây nhiễm HIV và bệnh tình dục.

Kỳ thị, tẩy chay xã hội và dễ bị tổn thương về kinh tế có thể dẫn đến sử dụng ma túy, mại dâm và các hành vi khác có thể làm tăng nguy cơ nhiễm HIV. Lòng tự trọng thấp và sự sống ngoài lề xã hội có thể khiến phụ nữ chuyển giới có nhiều khả năng quan hệ tình dục mà không sử dụng bao cao su hoặc các biện pháp rào cản khác.

Tiêm hormone

Đại đa số người chuyển giới tiêm hormone như một phần của liệu pháp khẳng định giới tính. Tuy nhiên, nếu không được tư vấn về thực hành tiêm chích an toàn, mọi người có thể dễ bị lây truyền HIV do nguy cơ dùng chung kim tiêm hoặc sử dụng kim tiêm không sạch.

Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng một số dạng estrogen có thể tương tác với liệu pháp kháng retrovirus (ART), điều này có thể khiến một số người ưu tiên liệu pháp hormone hơn điều trị HIV. Ngoài ra, progesterone có thể làm tăng tính nhạy cảm với HIV ở một số người, mặc dù cần có thêm nghiên cứu để xác nhận mối liên quan này.

Để giảm nguy cơ lây nhiễm HIV và ngăn virus lây lan

Các chiến lược sau đây có thể giúp giảm nguy cơ lây nhiễm HIV và ngăn virus lây lan:

Ngừng tiêm chích chung, nếu mọi người sử dụng thuốc đường tiêm, nên sử dụng kim tiêm mới trước mỗi lần tiêm và không bao giờ dùng chung kim tiêm. Nếu có thể, mọi người có thể cân nhắc việc tiêm hormone tại trung tâm y tế hoặc trải qua các khóa đào tạo để tránh thực hành tiêm không an toàn.

Giảm thiểu số lượng bạn tình. Hạn chế số lượng bạn tình sẽ làm giảm nguy cơ lây lan HIV.

Nhận thức được những nguy cơ của quan hệ tình dục qua đường hậu môn: Quan hệ tình dục qua đường hậu môn có nguy cơ lây truyền HIV cao và tỷ lệ quan hệ tình dục không an toàn qua đường hậu môn ở phụ nữ chuyển giới là cao. Vì liệu pháp hormone có thể dẫn đến các vấn đề về cương dương, những người chuyển giới thường đảm nhận vai trò “tiếp nhận” trong khi quan hệ tình dục dẫn đến nguy cơ lây nhiễm HIV cũng cao hơn người ‘cho”.

Sử dụng các biện pháp an toàn khi quan hệ tình dục: Sử dụng bao cao su; uống PrEP trước khi quan hệ tình dục có thể ngăn ngừa nguy cơ lây nhiễm HIV hiệu quả.

Mặc dù không có cách chữa khỏi HIV, nhưng nó có thể điều trị được . Việc điều trị đúng cách có thể cứu sống một người, cải thiện chất lượng cuộc sống, và nếu họ đạt được tải lượng dưới ngưỡng phát hiện (K=K) sẽ không có nguy cơ lây lan HIV sang người khác. Do đó, nên cân nhắc việc kiểm tra và xét nghiệm HIV định kỳ, đặc biệt nếu nghi ngờ rằng đã tiếp xúc với virus.

Người chuyển giới có nguy cơ nhiễm HIV cao hơn và họ có thể gặp rào cản trong việc tiếp nhận điều trị do bất bình đẳng về sức khỏe. Loại bỏ những rào cản này và làm cho các biện pháp can thiệp và điều trị dễ tiếp cận hơn có thể làm giảm đáng kể nguy cơ lây lan HIV và nâng cao chất lượng sống cho họ.

Tống Nam