Nhiều địa phương khó khăn trong công tác cai nghiện tự nguyện tại gia đình, cộng đồng

Tại Khánh Hòa, qua 2 năm thực hiện Luật Phòng chống ma túy 2021, tính từ ngày 01/01/2022 đến ngày 31/3/2024, toàn tỉnh đã tổ chức cai nghiện bắt buộc cho 829 người. Số người đăng ký cai nghiện tự nguyện tại cơ sở cai nghiện ma túy công lập từ ngày 01/01/2022 đến 31/3/2024 là 54 người.

Số đang quản lý tại Cơ sở cai nghiện ma túy tỉnh tại thời điểm ngày 31/3/2024 là 265 học viên. Tổng số người quản lý sau cai nghiện ma túy tại nơi cư trú từ ngày 01/01/2022 đến ngày 31/3/2024 là 101 người.

Hiện nay, người nghiện ma túy sau khi hoàn hoàn thành xong thời gian cai nghiện bắt buộc tại Cơ sở cai nghiện ma túy được cấp giấy chứng nhận để trở về hòa nhập cộng đồng và địa phương quản lý, giúp đỡ.

Mạng lưới Đội Công tác xã hội tình nguyện trên địa bàn tỉnh (61 Đội) là lực lượng nòng cốt hỗ trợ, giúp đỡ người sau cai nghiện ma túy tái hòa nhập cộng đồng. Tổng số có 65 lượt người sau cai nghiện được vay vốn với tổng số tiền 1,25 tỷ đồng (theo Nghị quyết số 25/2009/NQ-HĐND ngày 15/12/2009 của Hội đồng nhân dân tỉnh).

Tuy nhiên, một trong những khó khăn lớn nhất của tỉnh là việc triển khai công tác cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình và cộng đồng do các địa phương chưa tổ chức thực hiện; phần lớn các đơn vị sự nghiệp công lập đóng trên địa bàn cấp huyện không thuộc phạm vi quản lý của UBND cấp huyện.

Các ngành chưa phối hợp với UBND cấp huyện trong việc chỉ định đơn vị công lập để cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng. Các cá nhân, tổ chức chưa quan tâm, đầu tư, tham gia cung cấp dịch vụ này.

Mặc dù, Sở LĐTB&XH đã chỉ đạo, tiến hành rà soát về cơ sở vật chất, nhân sự để hoàn thiện hồ sơ, đăng ký và gửi ủy ban nhân dân cấp huyện đề nghị công bố đủ điều kiện cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng theo quy định tại Nghị định số 116/2021/NĐ-CP, tuy nhiên, tính đến thời điểm hiện nay, chưa có tổ chức, cá nhân nào công bố đủ điều kiện hoạt động theo quy định tại Nghị định số 116/2021/NĐ-CP.

UBND các huyện, thị xã, thành phố đang từng bước khắc phục những khó khăn trong công tác chỉ định các đơn vị sự nghiệp công lập thuộc thẩm quyền quản lý trên địa bàn để thực hiện công tác cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng.

Tại Bến Tre, thời gian qua, công tác cai nghiện ma túy tại gia đình, cộng đồng trên địa bàn tỉnh được các cấp, các ngành quan tâm thực hiện. Tuy nhiên, công tác cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng chưa triển khai thực hiện đồng bộ, chỉ tập trung tại các huyện, thành phố có điểm cai nghiện ma túy cộng đồng (Mỏ Cày Bắc, Châu Thành, Bình Đại và TP. Bến Tre).

Do đó, công tác cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng trên địa bàn chưa đạt yêu cầu, người tham gia cai nghiện tự nguyện thấp, hiệu quả không cao; cấp huyện chưa có đơn vị sự nghiệp cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy tại gia đình, cộng đồng; các huyện chưa bố trí được địa điểm, bố trí kinh phí hỗ trợ cho cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng theo quy định.

Tương tự, tại Ninh Thuận, trên địa bàn tỉnh chưa có đơn vị sự nghiệp công lập, tổ chức, cá nhân cung cấp dịch vụ cai nghiện để thực hiện cai nghiện tự nguyện tại gia đình, cộng đồng theo quy định của Nghị định 116 nên công tác cai nghiện ma túy tại gia đình, cộng đồng còn hạn chế.

Hỗ trợ cai nghiện tự nguyện tại gia đình, cộng đồng 

Trong những năm qua, công tác cai nghiện tự nguyện tại gia đình, cộng đồng trước khi Luật Phòng chống ma túy 2021 ban hành là một hạn chế trong công tác "giảm cầu" nói cung đã có nhiều chuyển biến. Số đơn vị cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng tăng 932% (tương ứng với hơn 400 đơn vị).

Một số địa phương có cách làm hay, sáng tạo để khắc phục khó khăn như giao cho các Trung tâm y tế là cơ sở cung cấp dịch vụ cai nghiện tại gia đình, cộng đồng; thành lập Điểm tư vấn, chăm sóc hỗ trợ điều trị nghiện ma túy tại cộng đồng...

Tuy nhiên, qua 2 năm thực hiện Luật Phòng, chống ma túy và các văn bản quy định chi tiết, các địa phương, tập trung ở cấp cơ sở đã gặp một số khó khăn, vướng mắc. Trong đó, công tác cai nghiện tại gia đình, cộng đồng hiệu quả thấp; số đơn vị sự nghiệp công lập, tổ chức cá nhân đăng ký cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng chưa đáp ứng được yêu cầu. 

Có tình trạng người nghiện đăng ký cai nghiện nhưng không có cơ sở tiếp nhận do chưa có cơ sở cung cấp dịch vụ cai nghiện tại gia đình, cộng đồng trong khi cơ sở cai nghiện công lập đang quá tải, tạm dừng không tiếp nhận cai nghiện tự nguyện.

Việc xây dựng hệ thống cơ sở cung cấp dịch vụ cai nghiện tại gia đình, cộng đồng chưa thu hút được đầu tư từ tổ chức, cá nhân ngoài công lập; các đơn vị sự nghiệp công lập ở cấp huyện rất ít hoặc không đáp ứng được các yêu cầu chuyên môn về cai nghiện; đội ngũ cán bộ làm công tác tư vấn, hỗ trợ cai nghiện tự nguyện ở cấp xã còn thiếu, chưa được đào tạo, tập huấn về quy trình nên việc triển khai gặp khó khăn.

Hơn nữa, việc cai nghiện tại gia đình, cộng đồng người nghiện phải trả phí dịch vụ, trong khi đa phần người nghiện rất khó khăn về kinh tế.

Bên cạnh đó, cai nghiện tự nguyện tại cơ sở cai nghiện ma túy tự nguyện chưa được các tổ chức cá nhân chưa quan tâm đầu tư dẫn đến tình trạng: Luật có quy định, nhưng người nghiện không có điều kiện hoặc ít chọn hình thức cai nghiện tự nguyện tại cơ sở cai nghiện ma túy tự nguyện.

Các doanh nghiệp không có lợi nhuận thu từ dịch vụ cai nghiện ma túy, người nghiện đa phần thuộc người nghèo, không tự chi trả được các chi phí cai nghiện; hơn nữa Nhà nước, chính quyền các địa phương chưa có chính sách cụ thể miễn, giảm tiền thuế đất, thuế thu nhập doanh nghiệp đối với tập thể, cá nhân đầu tư vào công tác này nên không thu hút họ tham gia.

Do đó, các địa phương cần chỉ đạo các đơn vị có liên quan thống kê số lượng người nghiện ma túy trên địa bàn; đánh giá nhu cầu cai nghiện ma túy tự nguyện; đánh giá các điều kiện bảo đảm cho việc triển khai chính sách cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng… để xây dựng phương án (kế hoạch) tổ chức thực hiện cai nghiện ma túy tự nguyện. 

Cá bộ ngành rà soát, sửa đổi bổ sung hoặc ban hành mới các văn bản pháp luật liên quan đến công tác cai nghiện tự nguyện tại gia đình và cộng đồng để giải quyết những khó khăn, vướng mắc đang gặp phải...

Hoàng Giang