Triển khai điều trị Methadone tại trạm y tế xã: Hướng đi hiệu quả và nhân văn trong hỗ trợ người nghiện

Methadone - Giải pháp điều trị thay thế an toàn, hiệu quả

Hiện nay, mô hình khai điều trị Methadone tại trạm y tế xã đã và đang được triển khai tại nhiều địa phương trên cả nước, mang lại những kết quả tích cực, thiết thực trong công tác y tế cộng đồng.

Methadone là thuốc được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khuyến cáo sử dụng để điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện như heroin, morphin... Thuốc có tác dụng duy trì ổn định tâm lý và thể trạng người nghiện, giảm cảm giác thèm thuốc, giúp người bệnh dần từ bỏ việc sử dụng ma túy bất hợp pháp.

Từ năm 2008, Việt Nam bắt đầu triển khai chương trình điều trị Methadone. Ban đầu, các cơ sở điều trị chủ yếu tập trung ở tuyến tỉnh hoặc tuyến huyện, thường đặt tại trung tâm y tế hoặc bệnh viện đa khoa. Mặc dù đạt được nhiều kết quả tích cực, nhưng mô hình điều trị tập trung cũng bộc lộ một số bất cập: bệnh nhân ở vùng sâu, vùng xa phải đi xa hàng chục cây số mỗi ngày để đến cơ sở điều trị; việc đi lại tốn kém, mất thời gian khiến nhiều người bỏ dở giữa chừng; gánh nặng cho đội ngũ cán bộ y tế cũng ngày càng lớn.

Trong bối cảnh đó, việc chuyển giao điều trị Methadone về các trạm y tế xã, phường – nơi gần với cộng đồng – được xem là một bước ngoặt giúp giải bài toán hiệu quả, tiết kiệm và bền vững trong chương trình điều trị nghiện.

Mở rộng điều trị Methadone về trạm y tế: Lợi ích thiết thực cho người bệnh

Theo các chuyên gia, việc mở rộng điều trị Methadone về trạm y tế giúp giảm tải cho tuyến trên, tăng tiếp cận cho người dân

Việc triển khai điều trị Methadone tại trạm y tế xã, phường có nhiều lợi ích vượt trội. Trước hết là giảm tải cho các cơ sở y tế tuyến trên, nơi thường xuyên phải tiếp nhận số lượng bệnh nhân đông, gây áp lực cho đội ngũ y bác sĩ và hệ thống quản lý thuốc.

Thứ hai, các trạm y tế xã, phường phân bố đều khắp, gần gũi với cộng đồng, giúp người bệnh dễ dàng tiếp cận dịch vụ, tiết kiệm thời gian và chi phí đi lại. Điều này đặc biệt quan trọng với những người đang trong quá trình hồi phục, cần một lộ trình điều trị ổn định, lâu dài.

Thứ ba, đội ngũ y tế tuyến xã, phường thường xuyên tiếp xúc, hiểu rõ hoàn cảnh và tâm lý người bệnh, từ đó xây dựng được mối quan hệ tin tưởng và hỗ trợ hiệu quả trong việc duy trì tuân thủ điều trị.

Lợi ích thứ hai là giảm kỳ thị, giúp gia tăng tiếp cận điều trị. Bởi khi điều trị Methadone được triển khai ngay tại nơi người bệnh sinh sống, mức độ kỳ thị và mặc cảm của họ cũng dần giảm xuống. Họ không còn phải đi xa, tránh ánh mắt dò xét hay cảm giác bị "phân biệt" tại các cơ sở điều trị tập trung.

Mặt khác, sự tham gia của cộng đồng địa phương, đặc biệt là tổ chức chính trị - xã hội, đoàn thể trong quá trình hỗ trợ, giám sát điều trị tại tuyến xã/phường sẽ giúp người bệnh có cơ hội tái hòa nhập cộng đồng tốt hơn.

Bước đi phù hợp với xu hướng y tế cộng đồng hiện đại

Là địa phương tiên phong trong mô hình trạm y tế cấp phát Methadone, Phú Thọ là tỉnh đầu tiên trong cả nước triển khai chương trình điều trị Methadone tại tất cả các huyện, thị, thành phố. Đặc biệt, tỉnh này đã chủ động đưa dịch vụ điều trị xuống trạm y tế xã, giúp bệnh nhân tiếp cận dịch vụ ngay tại địa phương.

Đến nay, Phú Thọ đã thiết lập được hệ thống cơ sở cấp phát thuốc phủ khắp, trong đó nhiều cơ sở đặt tại các trạm y tế xã vùng sâu, vùng xa như Yên Lập, Tân Sơn... Tỉnh cũng triển khai các khóa tập huấn cho cán bộ y tế tuyến xã về quản lý thuốc, tư vấn tâm lý, giúp nâng cao chất lượng điều trị.

Còn tại Cao Bằng, nhờ linh hoạt trong triển khai điều trị tại đô thị, cơ sở cấp phát Methadone được thiết lập tại Trạm Y tế phường Đề Thám – một địa điểm thuận tiện, tiếp cận gần khu dân cư, phục vụ người bệnh tại các phường Sông Hiến, Hợp Giang, Hòa Chung... Do đó, thay vì phải di chuyển lên trung tâm y tế thành phố, người bệnh có thể đến trạm y tế gần nhà để uống thuốc hàng ngày. Điều này không chỉ giúp người bệnh tiết kiệm chi phí đi lại mà còn hạn chế nguy cơ tái nghiện do gián đoạn điều trị.

Chú trọng điều trị cho các bệnh nhân khó khăn, khu vực vùng sâu vùng xa, Lào Cai là tỉnh miền núi có địa hình hiểm trở, giao thông đi lại khó khăn. Tuy vậy, tỉnh vẫn nỗ lực triển khai chương trình điều trị Methadone hiệu quả tại cơ sở. Hiện Lào Cai duy trì 7 cơ sở điều trị và 8 điểm cấp phát thuốc Methadone, nhiều trong số đó đặt tại các trạm y tế xã như Ngũ Chỉ Sơn (Sa Pa), Bản Khoang...

Nhờ đó, số bệnh nhân tiếp cận điều trị ngày càng tăng. Dự kiến đến năm 2025, toàn tỉnh sẽ đạt mục tiêu điều trị cho 1.400 người nghiện bằng Methadone.

Tại Tây Ninh, địa phương đã mở rộng mạng lưới vùng giáp biên. Tây Ninh triển khai cơ sở điều trị Methadone tại Trạm Y tế xã Thanh Phước (huyện Gò Dầu), phục vụ cho cả người bệnh tại các huyện Trảng Bàng, Bến Cầu và các xã biên giới. Với chính sách miễn phí hoàn toàn chi phí điều trị, tỉnh đã khuyến khích nhiều bệnh nhân chủ động tiếp cận chương trình.

Đội ngũ y tế tại các trạm được đào tạo bài bản, phối hợp chặt chẽ với công an, chính quyền xã để đảm bảo an ninh, an toàn trong công tác cấp phát và quản lý thuốc.

Còn tại Thái Nguyên, ngành ý tế tỉnh đã chuyển giao linh hoạt xuống tuyến xã. Hai điểm cấp phát Methadone được thành lập tại Trạm Y tế xã Điềm Thụy và Lương Phú (huyện Phú Bình), giúp bệnh nhân ở khu công nghiệp và vùng nông thôn tiếp cận dễ dàng hơn.

Tỉnh cũng triển khai công tác tư vấn sức khỏe, xét nghiệm HIV và điều trị đồng nhiễm tại cùng một điểm để người bệnh được tiếp cận dịch vụ y tế toàn diện, thuận lợi.

Mặc dù công tác điều trị Methadone tại Sơn La vẫn còn tồn tại những khó khăn, bất cập về cơ sở hạ tầng, gặp nhiều trở ngại về nhận thức cộng đồng. Bên cạnh đó, Sơn La là một trong những địa phương có số người nghiện cao, tuy nhiên Sơn La đã tích cực triển khai điều trị Methadone tại các xã vùng cao như Púng Tra, Co Mạ (huyện Thuận Châu). Địa phương đang nỗ lực duy trì các cơ sở cấp phát thuốc ở vùng sâu, phục vụ hàng trăm người bệnh.

Việc triển khai điều trị Methadone tại trạm y tế xã là bước đi phù hợp với xu hướng y tế cộng đồng hiện đại – đưa dịch vụ đến gần người dân, tăng tính tiếp cận, hiệu quả và bền vững. Qua thực tiễn tại nhiều địa phương như Phú Thọ, Cao Bằng, Lào Cai, Tây Ninh, Thái Nguyên, Sơn La..., có thể thấy mô hình này đã góp phần cải thiện rõ rệt chất lượng cuộc sống của người bệnh, giảm tỉ lệ tái nghiện, đồng thời giảm gánh nặng cho hệ thống y tế tuyến trên. Đây không chỉ là giải pháp y tế đơn thuần, mà còn là biểu hiện của sự nhân văn trong chính sách chăm sóc sức khỏe cộng đồng, vì một xã hội không có ma túy, vì một tương lai khỏe mạnh và hạnh phúc cho tất cả mọi người.

Thùy Chi