Đồng Tháp: Nhiều cuộc đời được ‘hồi sinh’ nhờ tham gia điều trị methadone

Quyết tâm cai nghiện vì sợ nhiễm HIV

Theo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Đồng Tháp, toàn tỉnh hiện có trên 2.500 người nghiện các chất gây nghiện quản lý được, chủ yếu là loại ma túy tổng hợp, số sử dụng heroin rất thấp. Một số bệnh nhân sử dụng đồng thời 2 loại ma túy là heroin và ma túy đá, xu hướng này đang tăng nhanh.

Cơ sở điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế methadone tại Trung tâm Y tế TP. Sa Đéc (tỉnh Đồng Tháp) là một trong những địa điểm điều trị thuốc methadone cho các bạn nhân. Hàng ngày, có rất nhiều bệnh nhân, đa phần là nam bệnh nhân dừng xe máy, chạy vào đưa quyển sổ cho nhân viên y tế rồi nhận thuốc uống. Những thủ tục đó, chỉ kéo dài trong tầm 5 phút.

Bác sĩ Nguyễn Tấn Minh, Trưởng Khoa tư vấn và điều trị nghiện chất, Trung tâm Y tế Thành phố Sa Đéc (tỉnh Đồng Tháp) cho biết, hiện Khoa duy trì điều trị cho 84 bệnh nhân cai nghiện các chất dạng ma tuý. Bệnh nhân ở các địa bàn gồm các huyện: Lai Vung, Lấp Vò, Châu Thành, Sa Đéc…

Các bệnh nhân điều trị tại Trung tâm được các bác sĩ khám xét định kỳ, khai thác các thông tin về khả năng thích ứng với liều thuốc điều trị, có bị hội chứng cai hay không để quyết định duy trì liều hay tăng, giảm cho người bệnh. Nhiều bệnh nhân đã được hồi sinh, làm lại cuộc đời nhờ tham gia điều trị methadone.

Điển hình là trường hợp của anh Đ.P.K (sinh năm 1985, TP Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp). Mặc dù nhà cách nơi điều trị 32km, không quản ngại đường xa, cứ 10 giờ sáng hàng ngày, anh K. lại chạy xe ba gác, hoặc đi xe bus đến uống thuốc methadone tại Khoa tư vấn và điều trị nghiện chất.

11 năm trước, tốt nghiệp Cao đẳng Kỹ thuật Điện Đồng Tháp, anh K. về công tác tại Bưu điện huyện Lấp Vò, lập gia đình. Cuộc sống hôn nhân không hạnh phúc, vợ bỏ đi, buồn chán, nghe lời bạn bè rủ rê, anh bắt đầu thử ma túy. Chỉ 1 năm sau, anh trở thành "con nghiện".

Số tiền sau khi cưới có vài trăm triệu, anh nướng dần vào ma túy, bỏ việc nhà nước, sống vất vưởng. "Khi chỉ còn vài triệu trong túi, tôi bắt đầu sợ không biết tới đây, mình làm gì có tiền để tiếp tục chơi. Dồn tí tiền mua xe ba gác chạy, tôi cũng đấu tranh mình phải cai nghiện bằng được", anh K kể.

Được biết đến chương trình điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng methadone thông qua một người bạn, anh K. đã thuyết phục gia đình cho anh tham gia điều trị methadone.

Khi đến Khoa tư vấn và điều trị nghiện chất của thành phố, nghe bác sĩ Nguyễn Tấn Minh, Trưởng Khoa tư vấn và điều trị nghiện chất, TP Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp tư vấn, anh K, bắt đầu uống những liều đầu tiên. "Lúc đầu uống khó chịu lắm, vật vã. Nhưng uống rồi, chơi lại ma túy không còn hưng phấn như xưa", K kể.

Cho đến thời điểm hiện tại, đã 6 năm tham gia điều trị methadone, anh K. không còn cảm giác thèm ma túy nữa, sức khỏe của anh cũng đã được cải thiện kể từ khi anh tham gia điều trị methadone. Giờ anh mong muốn sẽ gặp được một người phụ nữ tốt, có thể thông cảm, chia sẻ với anh quãng đời còn lại.

Trường hợp của anh N.T.T (đường Nguyễn Sinh Sắc, phường 2, TP Sa Đéc) cũng có một thời thanh niên oanh liệt khi va vào ma túy từ 13 năm trước. Phê pha trong những liều chích heroin, anh T nhiều năm vật vờ, xin tiền nhà, trộm cắp. Cai nghiện nhiều lần không thành công, anh từng bị bắt vì sử dụng trái phép chất ma túy.

Một ngày đến trung tâm điều trị nghiện chất, anh T. cũng gồng mình vượt qua những cảm giác ban đầu của phản ứng phụ với methadone. "Tôi ngủ li bì, chưa thích nghi với thuốc, cũng có lúc chán nản, va lại ma túy". Sợ bản thân sẽ mắc phải căn bệnh thế kỷ HIV/AIDS, anh T. quyết tâm làm lại cuộc đời.

Giống như trường hợp của anh K. sau 6 năm uống methadone, giờ anh T. béo tốt hơn xưa. Mưu sinh bằng nghề lái xe thuê cho chủ, cuộc sống tốt hơn trước nhưng T bẽn lẽn bảo vẫn chưa dám lấy vợ vì chả ai theo và chưa có việc làm ổn định để nuôi vợ con.

Nhiều thách thức trong công tác điều trị methadone

Chia sẻ về kết quả điều trị, bác sĩ Minh cho biết cai nghiện cho đối tượng nghiện ma túy bằng phương pháp mới là điều trị methadone mang lại kết quả tốt. Hiện có 1-2 bệnh nhân sau được điều trị giảm liều ổn định, được bác sĩ tư vấn ra chương trình nhưng vẫn còn băn khoăn.

"Đây là trường hợp cũng đã từng dừng thuốc, nhưng sau đó tái nghiện lại. Vì thế, dù lần này được kê liều điều trị gần như thấp nhất, rất ổn định, chúng tôi tư vấn cho họ ra khỏi chương trình nhưng họ chưa đồng ý vì tư tưởng chưa vững, sợ tái nghiện lại", bác sĩ Minh cho hay.

Bác sĩ Võ Công Đoàn, Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Đồng Tháp cho hay Đồng Tháp hiện có 3 cơ sở điều trị methadone gồm: Thành phố Sa Đéc, Thành phố Cao Lãnh và huyện Thanh Bình với tổng số 149 người điều trị. Trong đó, Sa Đéc là địa bàn có nhiều bệnh nhân điều trị methadone nhất với 84 trường hợp.

So với chỉ tiêu Thủ tướng chính phủ giao cho tỉnh Đồng Tháp tại Quyết định số 1008/QĐ-TTg điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc methadone là 100 bệnh nhân nhưng hiện tại địa phương đã điều trị cho 149 bệnh nhân đạt tỉ lệ 149%. Tỉ lệ đáp ứng điều trị là 100% trên tổng số bệnh nhân hiện tham gia điều trị.

Toàn tỉnh Đồng Tháp hiện có trên 2.500 người nghiện các chất gây nghiện quản lý được (chủ yếu là loại ma túy tổng hợp, số sử dụng heroin rất thấp). Một số bệnh nhân sử dụng đồng thời 2 loại ma túy là heroin và ma túy đá, xu hướng này đang tăng nhanh.

Đến nay, một số người sau khi cai nghiện một số đã có việc làm, tạm thời bảo đảm cuộc sống. Tuy nhiên, số người nghiện ma túy trên địa bàn chưa có dấu hiệu giảm, nhiều trường hợp đối tượng cai nghiện tại gia đình và cộng đồng đã cắt cơn nhưng đã tái nghiện.

Bác sĩ Nguyễn Ngọc Quý, Phó Trưởng Khoa phòng, chống HIV/AIDS, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Đồng Tháp cho hay, nguyên nhân là do trong cộng đồng vẫn còn nặng về định kiến, thiếu tin tưởng nên không chấp nhận những người này. Bên cạnh đó, thị trường lao động việc làm dành cho người cai nghiện đang cạnh tranh gay gắt khiến họ càng khó tìm kiếm việc làm; bản thân người nghiện được cai nghiện vẫn chưa thoát được mặc cảm lỗi lầm quá khứ nên dễ tổn thương trước kỳ thị của cộng đồng dẫn đến hành vi lệch lạc.

Ngoài ra, tình trạng thiếu nhân sự, chế độ đãi ngộ chưa thỏa đáng là điều diễn ra tại nhiều cơ sở điều trị methadone. Chẳng hạn như Khoa tư vấn và điều trị nghiện chất TP Sa Đéc hoạt động từ năm 2015 đến nay, tuy nhiên chỉ có 7 nhân sự thực hiện công việc xác định tình trạng nghiện, điều trị methadone, các nhân viên y tế còn thêm nhiệm vụ điều trị dự phòng PrEP, một nhân sự đi học, một người nghỉ không lương, một cán bộ mới về chưa được đào tạo, trong khi nhiệm vụ phải kiêm nhiệm rất nhiều, đi làm cuối tuần và ngoài giờ nên công việc tại trung tâm có phần quá tải.

Cán bộ y tế làm việc tại cơ sở methdone phải làm ngoài giờ nhiều, môi trường làm việc phức tạp, nhiều áp lực, nguy hiểm và tiếp xúc với những bệnh có nguy cơ lây nhiễm cao như: Viêm gan Virus B,C, nhiễm HIV, lao và trong thời gian dịch Covid-19 xảy ra, Khoa vừa thực hiện công tác chuyên môn, vừa phân công nhân sự hỗ trợ đi chống dịch hàng ngày nhưng chế độ đãi ngộ chưa thỏa đáng.

Dược sĩ Hồ Vũ Linh, Phòng Tư vấn và điều trị nghiện chất, Trung tâm Y tế TP Sa Đéc cho biết: "Theo Nghị định 90/2016/NĐ-CP, bác sĩ điều trị tư vấn, xét nghiệm, được hưởng 70% chế độ phụ cấp ưu đãi nghề, nhưng nhân viên dược chỉ được hưởng 30%. Chúng tôi đều làm công tác chuyên môn trong môi trường độc hại như nhau, vì vậy rất thiệt thòi. Chúng tôi mong Bộ Y tế có đề xuất, điều chỉnh cho chúng tôi được hưởng chế độ xứng đáng với vị trí việc làm, để chúng tôi yên tâm làm việc".

Kiến nghị mở rộng cấp phát thuốc methadone nhiều ngày trên địa bàn

Để nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác điều trị methadone trong thời gian tới, Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Đồng Tháp đề xuất chính quyền điạ phương nên quan tâm đề xuất thêm các hỗ trợ cho bệnh nhân nghiện, đặc biệt là chương trình hỗ trợ xã hội trong đó tập trung vào đào tạo nghề và tạo việc làm, truyền thông giảm kỳ thị và phân biệt đối xử.

Bên cạnh đó, Sở Y tế tỉnh xem xét, giải quyết về các chế độ chính sách cho viên chức và người lao động tại các cơ sở điều trị methadone trong tỉnh, cụ thể là chế độ phụ cấp ưu đãi ngành, phụ cấp bồi dưỡng bằng hiện vật, chế độ làm việc các ngày nghỉ thứ bảy, chủ nhật và lễ tết theo hướng thống nhất chung, giống nhau; các cơ quan có thẩm quyền kiến nghị về Trung ương ban hành bổ sung các chế độ chính sách cho nhân viên làm việc tại các cơ điều trị methadone.

Sớm mở thêm các cơ sở điều trị ở các huyện có số lượng bệnh nhân đông, có khoảng cách đi lại xa nhằm tạo điều kiện tốt nhất cho bệnh nhân điều trị, thu hút thêm bệnh nhân mới tham gia điều trị.

Kiến nghị Bộ Y tế tiếp tục triển khai Đề án duy trì và mở rộng cấp phát thuốc methadone nhiều ngày cho người bệnh điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện. Tính đến ngày 30/1/2024, tổng số bệnh nhân được cấp phát thuốc methadone nhiều ngày khoảng 3.000 bệnh nhân tại 6 tỉnh/thành phố: Hải Phòng, Điện Biên: Lai Châu: Lào Cai, Bắc Giang, Nghệ An.

Tính đến 31/3/2024, toàn quốc có 48.847 bệnh nhân tham gia điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế tại 343 cơ sở điều trị và 302 cơ sở cấp phát thuốc tại 63 tỉnh/thành phố.

Theo PGS, TS. Phan Thị Thu Hương, Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS, (Bộ Y tế), việc điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc methadone đã đem lại hiệu quả giúp cải thiện sức khoẻ của người bệnh, đem lại hiệu quả về kinh tế cho người bệnh, gia đình và cộng đồng.

Hiệu quả của điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc methadone cũng đã được chứng minh về việc: Giảm hành vi nguy cơ lây nhiễm HIV và tỉ lệ lây nhiễm HIV trong nhóm bệnh nhân tham gia điều trị và từ nhóm bệnh nhân ra cộng đồng. Những bệnh nhân điều trị bằng thuốc methadone đã ổn định cuộc sống, thoát khỏi sự cám dỗ của ma tuý để phát triển kinh tế của gia đình, giảm chi phí của xã hội cho các vấn đề về pháp lý và y tế dành cho người nghiện ma túy, giảm các hành vi vi phạm pháp luật trong những người tham gia điều trị methadone.

Thùy Chi