Tuổi thọ của người nhiễm HIV tăng nhờ điều trị ARV và chăm sóc y tế toàn diện

Tuổi thọ của người nhiễm HIV có chiều hướng tăng lên

Theo ước tính của Bộ Y tế, tính đến cuối năm 2023, cả nước có khoảng 249.000 người nhiễm HIV đang sống trong cộng đồng. Trong năm qua, Việt Nam ghi nhận 13.445 trường hợp nhiễm HIV mới và 1.623 ca tử vong liên quan đến AIDS. Tỉ lệ nhiễm HIV trong cộng đồng đã giảm xuống dưới 0,3%. Số ca nhiễm mới và tử vong liên quan đến HIV/AIDS cũng đã giảm hơn 2/3 so với 10 năm trước.

Tuy nhiên, tỉ lệ nhiễm HIV trong một số nhóm nguy cơ cao vẫn ở mức đáng báo động. Tỉ lệ nhiễm HIV trong nhóm phụ nữ bán dâm được kiểm soát dưới 3%, nhưng tỉ lệ này ở nhóm nghiện chích ma túy là 9,03% và nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) tăng từ 6,7% năm 2014 lên 12,47% năm 2022. Về thực hiện Chiến lược 95-95-95, Việt Nam đạt 88% người nhiễm HIV biết tình trạng nhiễm; 80% trong số này được điều trị ARV và 98,3% người điều trị ARV có tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế.

Với sự tiến bộ trong điều trị và chăm sóc, người nhiễm HIV tại Việt Nam ngày càng có thể sống lâu hơn, thậm chí có tuổi thọ tương đương với người không nhiễm HIV. Các nghiên cứu cho thấy tuổi thọ trung bình của người nhiễm HIV ở Việt Nam có thể kéo dài lên tới trên 70 tuổi nếu được điều trị bằng thuốc ARV và tuân thủ phác đồ điều trị tốt. Một trường hợp điển hình là người đầu tiên ở Việt Nam được phát hiện nhiễm HIV từ năm 1990, sau 33 năm theo dõi và điều trị tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TPHCM, vẫn sống khỏe mạnh.

Việc tuổi thọ của người nhiễm HIV tăng lên tại Việt Nam phù hợp với các báo cáo trên thế giới. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, với điều trị ARV đúng cách, người nhiễm HIV có thể sống lâu như những người cùng trang lứa không nhiễm HIV. Theo thống kê trong những năm trở lại đây, sự chênh lệch về tuổi thọ của người nhiễm virus HIV có dấu hiệu giảm dần. Điều này phần nhiều là nhờ sự tiến bộ của y học trong việc điều trị HIV/AIDS.

Yếu tố then chốt: Mở rộng điều trị ARV và chăm sóc toàn diện

Mở rộng điều trị ARV là một trong những yếu tố quan trọng nhất giúp tăng tuổi thọ cho người nhiễm HIV tại Việt Nam. Tính đến 31/12/2023, toàn quốc có 534 cơ sở y tế điều trị HIV (513 cơ sở báo cáo trên HMED đã sử dụng thuốc ARV nguồn BHYT) tại 63 tỉnh, thành phố. Số người nhiễm HIV đang quản lý điều trị thuốc ARV là 178.928 người, trong đó 165.733 người đang điều trị thuốc ARV do BHYT chi trả (đạt 93%).

Bên cạnh đó, Việt Nam cũng đã đạt được tiến bộ trong việc nâng cao tỉ lệ bệnh nhân điều trị ARV đạt tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế. Tỉ lệ duy trì điều trị thuốc ARV tại Việt Nam luôn đạt kết quả tốt. Trong số người đang điều trị ARV có 82% được làm xét nghiệm tải lượng HIV nhằm theo dõi hiệu quả điều trị ARV, trong số này có 98,3% người bệnh điều trị ARV có tải lượng HIV dưới ngưỡng ức chế. Việc kiểm soát tốt tải lượng virus giúp người nhiễm HIV có sức khỏe tốt hơn và giảm nguy cơ lây truyền HIV cho người khác.

Việt Nam đã triển khai nhiều dịch vụ hỗ trợ toàn diện cho người nhiễm HIV thông qua mạng lưới y tế từ trung ương đến địa phương. Các dịch vụ này bao gồm tư vấn, hỗ trợ tâm lý, chăm sóc dinh dưỡng, phòng ngừa và điều trị các bệnh đồng nhiễm như lao, viêm gan B, C...

Vai trò của lối sống lành mạnh

Bên cạnh điều trị và chăm sóc y tế, lối sống lành mạnh cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giúp người nhiễm HIV sống lâu hơn. Theo các chuyên gia y tế, người nhiễm HIV nên tránh hút thuốc lá, sử dụng chất kích thích, có chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục đều đặn. Những thói quen này giúp tăng cường sức khỏe, nâng cao đáp ứng với điều trị và phòng ngừa các bệnh lý khác.

Bs Nguyễn Hồng Phúc (Phòng khám ngoại trú, Trung tâm Y tế TP. Thủ Dầu Một, Bình Dương) cho biết: "Lối sống lành mạnh rất quan trọng để giúp người nhiễm HIV có thể sống lâu hơn và khỏe mạnh hơn. Chúng tôi luôn khuyến khích bệnh nhân ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, tập thể dục và tránh các thói quen có hại như hút thuốc lá".

Những thách thức cần vượt qua

Mặc dù đã đạt được nhiều tiến bộ, Việt Nam vẫn đang phải đối mặt với một số thách thức trong việc nâng cao tuổi thọ và chất lượng cuộc sống cho người nhiễm HIV.

Thứ nhất, kỳ thị và phân biệt đối xử vẫn là một rào cản lớn, đặc biệt với phụ nữ nhiễm HIV. Điều này có thể khiến họ ngại tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe, ảnh hưởng đến việc tuân thủ điều trị và chất lượng cuộc sống.

Thứ hai, mặc dù tỉ lệ người nhiễm HIV được điều trị ARV đã tăng lên, nhưng vẫn còn khoảng cách giữa các nhóm nguy cơ cao như người tiêm chích ma túy, nam quan hệ đồng giới với các dịch vụ y tế chất lượng. Cần có những nỗ lực đặc biệt để đảm bảo các nhóm này được tiếp cận đầy đủ dịch vụ điều trị và chăm sóc có chất lượng, bao phủ, toàn diện và thân thiện.

Thứ ba, trong khi nguồn viện trợ quốc tế cho công tác phòng chống HIV/AIDS tại Việt Nam đang giảm dần, chi phí cho điều trị ARV và chăm sóc người nhiễm HIV ngày càng tăng. Điều này đòi hỏi Việt Nam phải có kế hoạch đảm bảo nguồn lực tài chính bền vững cho các chương trình liên quan.

Với những nỗ lực trong việc mở rộng điều trị ARV, nâng cao tỉ lệ kiểm soát tải lượng virus và cung cấp dịch vụ chăm sóc toàn diện, tuổi thọ của người nhiễm HIV tại Việt Nam đã tăng lên đáng kể trong những năm gần đây. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu chấm dứt đại dịch AIDS vào năm 2030, Việt Nam cần tiếp tục nỗ lực giải quyết các thách thức còn tồn tại như kỳ thị, phân biệt đối xử, tăng cường tiếp cận dịch vụ cho các nhóm nguy cơ cao và bảo đảm nguồn lực tài chính bền vững.

Để tiếp tục cải thiện tuổi thọ và chất lượng sống cho người nhiễm HIV, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, tổ chức xã hội và cộng đồng trong việc thực hiện các biện pháp toàn diện. Cụ thể, cần tăng cường truyền thông, giáo dục để giảm kỳ thị, phân biệt đối xử với người nhiễm HIV; mở rộng các chương trình tiếp cận, sàng lọc, điều trị sớm và duy trì điều trị ARV, đặc biệt cho các nhóm nguy cơ cao; cung cấp dịch vụ chăm sóc và hỗ trợ toàn diện, bao gồm tư vấn, chăm sóc sức khỏe tâm thần, hỗ trợ tuân thủ điều trị và nâng cao chất lượng cuộc sống; tăng cường hợp tác quốc tế, huy động nguồn lực và đảm bảo tính bền vững của các chương trình phòng chống HIV/AIDS.

Với sự cam kết mạnh mẽ và nỗ lực không ngừng, Việt Nam hoàn toàn có thể vượt qua các thách thức, tiếp tục cải thiện tuổi thọ và chất lượng sống cho người nhiễm HIV, hướng tới mục tiêu chấm dứt đại dịch AIDS vào năm 2030.

Nam Tống