USAID ‘tạm nghỉ’, dự án phòng chống lao, HIV/AIDS tại Việt Nam bị ảnh hưởng

USAIDS hỗ trợ cho Việt Nam nhiều dự án về phòng chống bệnh lao, HIV/AIDS

Liên quan đến lĩnh vực y tế, trong giai đoạn từ 2014-2024, USAIDS đã triển khai 16 dự án hỗ trợ tại Việt Nam với kinh phí khoảng 90 triệu USD. Trong đó, chủ yếu là các dự án về phòng chống bệnh lao, HIV/AIDS.

Trên nội dung lưu trữ của USAID về các dự án tại Việt Nam cho thấy USAID bắt đầu hỗ trợ các chương trình phòng, chống HIV/AIDS tại Việt Nam từ giữa thập niên 1990. Tháng 6/2004, ngân sách phòng, chống HIV/AIDS cho Việt Nam tăng lên trong khuôn khổ kế hoạch cứu trợ khẩn cấp của Tổng thống Hoa Kỳ về phòng, chống HIV/AIDS (PEPFAR).

USAID đã phối hợp cùng Chính phủ Việt Nam hỗ trợ các hoạt động can thiệp HIV hiệu quả để tiếp cận và xét nghiệm cho các nhóm nguy cơ cao. Đồng thời, tiến hành điều trị và duy trì điều trị bằng thuốc kháng virus (ARV) cho những người nhiễm HIV; hỗ trợ thuốc điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP).

Đối với chương trình phòng chống lao, bắt đầu từ năm 2019, USAID đã hợp tác với chương trình Chống lao quốc gia để hỗ trợ Chính phủ Việt Nam phát hiện, điều trị và dự phòng bệnh lao. Một trong những hợp phần quan trọng là tăng cường hoạt động phát hiện ca lao và lao tiềm ẩn thông qua cập nhật và xây dựng các hướng dẫn kỹ thuật quan trọng.

Mới đây nhất, tháng 1/2025, dự án USAID hỗ trợ chấm dứt bệnh lao đã hỗ trợ Việt Nam xây dựng ba hướng dẫn kỹ thuật nhằm tăng cường hoạt động phát hiện ca lao và lao tiềm ẩn.

Theo thông tin từ USAID, các dự án sẽ bị tạm dừng 3 tháng và sẽ có thông báo tiếp theo. Dự án PEPFAR đang hỗ trợ chi phí như dịch vụ xét nghiệm HIV, tư vấn và điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP).

Trong đó, thuốc PrEP phần lớn từ nguồn tài trợ nên khi dự án tạm dừng cũng sẽ có những khó khăn nhất định. Đối với điều trị ARV (thuốc có tác dụng ngăn chặn sự phát triển của virus HIV trong cơ thể giúp cho người nhiễm HIV có thể tiếp tục cuộc sống bình thường) đã được bảo hiểm y tế chi trả.

Hiện Việt Nam vẫn tiếp nhận các nguồn hỗ trợ khác, duy trì các dự án đang thực hiện. Theo đại diện dự án PEPFAR tại Việt Nam, dự án phòng, chống HIV/AIDS chi trả các chi phí dịch vụ xét nghiệm HIV, tư vấn và điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP).

Hiện thuốc PrEP vẫn còn tại các cơ sở do nguồn thuốc tài trợ từ năm 2024 vẫn còn. Tuy nhiên, khi dự án tạm dừng người dân có thể phải tự chi trả chi phí xét nghiệm và tư vấn.

Chia sẻ với báo chí, ông Đinh Văn Lượng, giám đốc Bệnh viện Phổi trung ương, ban điều hành chương trình Chống lao quốc gia cho biết, những năm qua các dự án của USAID đã đóng góp rất lớn vào công tác phòng, chống lao tại Việt Nam. Đây là nguồn tài trợ rất lớn cho các chương trình chống lao.

Thời gian qua, Chương trình Chống lao quốc gia cũng đã có dự báo về việc các nguồn tài trợ từ nước ngoài sẽ có thể giảm dần. Vì vậy chúng tôi đã xây dựng hệ thống phòng, chống lao trên 63 tỉnh, thành phố từ các bệnh viện đến địa phương. Công tác phòng, chống bệnh lao vẫn được bảo đảm.

Hệ lụy y tế nếu USAID ngừng hoạt động

Theo Guardian, sau khi Tổng thống Donald Trump quyết định ngừng cấp vốn cho USAID, cảnh tượng hỗn loạn xuất hiện ở nhiều quốc gia. Các chuyên gia cảnh báo nguy cơ bùng phát dịch bệnh và nạn đói, cùng tác động nghiêm trọng trong lĩnh vực kế hoạch hóa gia đình và giáo dục nữ sinh.

Năm 2023, USAID quản lý hơn 40 tỷ USD tiền viện trợ. Đến đầu năm nay, Trump giao cho Elon Musk việc thu hẹp hoạt động của cơ quan này. Khoảng 600 nhân viên tổ chức cho biết họ không thể truy cập hệ thống máy tính cơ quan. Website USAID cũng ngoại tuyến từ chiều 1/2 mà không có thông báo giải thích.

Theo các chuyên gia, tác động của quyết định đến ngành viện trợ thế giới rất sâu sắc, có thể diễn ra tức thì, bởi Mỹ chiếm 4 trong mỗi 10 USD chi tiêu toàn cầu cho viện trợ nhân đạo.

USAID đóng cửa ngay lập tức trở thành đòn giáng vào kho chứa thuốc quan trọng ở Sudan, Cộng hòa Dân chủ Congo (DRC). Phân tích cho thấy hàng nghìn phụ nữ và trẻ em gái có khả năng tử vong do biến chứng trong thai kỳ và sinh nở.

Tại Bangladesh, Trung tâm Nghiên cứu Bệnh Tiêu chảy Quốc tế đã sa thải một số nhà khoa học uy tín thế giới làm việc trong chương trình sốt rét. Tại châu Phi, các chương trình kiểm soát sốt rét ở Uganda buộc phải áp dụng biện pháp hà khắc tương tự, với báo cáo hàng chục dự án quan trọng về chăm sóc tuyến đầu đã bị ngừng lại.

Ở Johannesburg, các dự án dựa vào tài trợ hơn 20 năm từ chương trình phản ứng HIV/AIDS của Mỹ, có tên PEPFAR, cũng chung số phận. Pepfar cung cấp thuốc kháng virus cho 20 triệu người nhiễm HIV trên toàn cầu, đồng thời tài trợ bộ dụng cụ xét nghiệm và vật tư y tế phòng ngừa cho hàng triệu người khác.

"Đây là vấn đề sống còn", Beatriz Grinsztejn, chủ tịch của Hiệp hội AIDS quốc tế cho biết, thêm rằng việc dừng PEPFAR sẽ là "thảm họa". Ông lo ngại động thái của Mỹ sẽ khiến HIV bùng phát.

Brian Aliganyira, người điều hành phòng khám sức khỏe cho cộng đồng LGBT+ tại Kampala, Uganda, cho biết lệnh của ông Trump đã khiến nguồn cung bị đình trệ. Cơ sở của ông chủ yếu cung cấp xét nghiệm HIV dựa vào tài trợ của PEPFAR.

Asia Russell, Giám đốc điều hành của Health Gap, một nhóm vận động cho bệnh nhân HIV, chia sẻ các phòng khám trên toàn thế giới đang phải đối mặt với tình trạng tương tự. Theo bà, lệnh đóng cửa kéo dài đồng nghĩa nhiều nơi "ngừng cung cấp dịch vụ điều trị và chẩn đoán HIV, nhân viên bị sa thải, phòng khám đóng cửa, hoạt động tiếp cận thuốc bị thu hẹp".

"Hàng triệu người trên toàn cầu sẽ chịu hậu quả sống còn, khi các chương trình phụ thuộc nguồn tài trợ bị đình trệ mà không có kế hoạch, mạng lưới an toàn. Các chuyên gia không thể làm việc mà không biết nguồn tài trợ sẽ đến khi nào, khoảng bao nhiêu", Abby Maxman, chủ tịch Oxfam America, cho biết.

Tiến sĩ Atul Gawande, trợ lý quản trị viên về sức khỏe toàn cầu tại USAID dưới thời Joe Biden, nhận định quyết định đóng cửa USAID gây ra "thiệt hại nghiêm trọng cho thế giới và cả Mỹ". Theo ông, ngoài các chương trình phòng chống HIV, nó ảnh hưởng đến công tác đẩy lùi bệnh truyền nhiễm chết người như virus Marburg ở Tanzania hay đậu mùa khỉ ở Tây Phi.

USAID được Tổng thống Mỹ John F. Kennedy thành lập vào năm 1961 theo Đạo luật Hỗ trợ Nước ngoài. Nó kết hợp các tổ chức, chương trình hỗ trợ nước ngoài của Mỹ thành một đơn vị độc lập, nhằm "cung cấp viện trợ tới các quốc gia đang phục hồi sau thảm họa, tìm cách thoát đói nghèo và thúc đẩy cải cách dân chủ".

Thùy Chi