Cần Thơ - tiên phong đáp ứng y tế công cộng với chùm ca nhiễm HIV

Ngăn chặn sự lây nhiễm HIV trong nhóm đối tượng nguy cơ cao

Tại Việt Nam, Cần Thơ là địa phương được chọn triển khai mô hình, với sự chung tay vào cuộc của cả hệ thống y tế từ Trung ương tới địa phương, cùng sự hỗ trợ kinh phí, vật lực, giải pháp từ Trung tâm Dự phòng và Kiểm soát bệnh tật Mỹ (CDC Mỹ), Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID)…

Đáp ứng y tế công cộng là chuỗi các hoạt động can thiệp, nhằm kịp thời ngăn chặn sự lây nhiễm HIV trong nhóm đối tượng đang gia tăng lây nhiễm hoặc tại một khu vực địa lý cụ thể được xác định có chùm lây nhiễm trong một thời gian nhất định.

Việc triển khai các can thiệp dự phòng lây nhiễm HIV đáp ứng chùm lây nhiễm HIV nhằm mục đích cắt đứt việc lây truyền HIV từ người nhiễm HIV ra cộng đồng, đồng thời cũng dự phòng cho người chưa nhiễm HIV để không bị nhiễm HIV.

Nguyên tắc đáp ứng y tế công cộng là tất cả các bệnh nhân chẩn đoán nhiễm HIV đều nhận được gói dịch vụ chăm sóc và điều trị ngay sau khi được chẩn đoán. Bệnh nhân được chăm sóc và điều trị HIV/AIDS khi thực hiện đáp ứng với chùm lây nhiễm HIV dưới sự điều phối và chỉ đạo của Sở Y tế tỉnh/thành phố và Cục Phòng, chống HIV/AIDS. Các can thiệp trong khuôn khổ đáp ứng y tế công cộng với chùm lây nhiễm HIV được xây dựng dựa trên số liệu, các khoảng trống dịch vụ tại địa bàn có chùm lây nhiễm HIV.

Theo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật thành phố Cần Thơ, kể từ ca nhiễm HIV được phát hiện lần đầu tiên tại Cần Thơ vào năm 1991, đến nay, lũy tích số người nhiễm HIV tại thành phố là 7.732 người, trong đó số tử vong là 2.782 người, số còn sống là 4.950 người. Nhờ triển khai mô hình đáp ứng y tế công cộng với chùm ca nhiễm, số ca nhiễm HIV phát hiện mới những năm gần đây có xu hướng giảm.

Đại sứ Mỹ tại Việt Nam Marc E. Knapper bày tỏ sự vui mừng trước các thành tựu mà ngành Y tế thành phố Cần Thơ đạt được trong nỗ lực kiểm soát HIV/AIDS. Trong đó, mô hình đáp ứng y tế công cộng với chùm ca nhiễm được cho là giải pháp kiểm soát HIV nhanh, trọng tâm, bền vững. Đây là mô hình được các quốc gia như Ấn Độ, Philippines… áp dụng hiệu quả.

Mô hình đáp ứng y tế công cộng với chùm ca nhiễm được phát triển dựa trên nền tảng "người trong cuộc nói cho người trong cuộc nghe". Các hoạt động tư vấn, truy vết, kết nối điều trị, phát vật phẩm hỗ trợ… đều có sự tham gia đắc lực của các tổ chức dựa vào cộng đồng (CBO).

Cần Thơ đã cơ bản khống chế sự bùng phát của dịch HIV

Tại Cần Thơ, qua triển khai đáp ứng công cộng với chùm ca nhiễm mới từ tháng 10/2023 đến tháng 6/2024 (9 tháng), phát hiện mới 427 ca nhiễm HIV (trong đó 197 ca bệnh nhân là người Cần Thơ), đáng chú ý, tỉ lệ các bạn trẻ, sinh viên chiếm số lượng cao.

Kết quả điều trị ARV tại Ninh Kiều, Bình Thủy, Cái Răng từ tháng 10/2023 - 1/2024, số điều trị mới là 143 ca, điều trị trong ngày 67 ca (tỉ lệ 47%). Thời gian qua, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Cần Thơ đã thành lập nhóm hỗ trợ hoạt động PHCR tại 9 quận/huyện và các đơn vị có liên quan; rà soát quy trình chuyển gửi người nhiễm HIV, cải thiện số người tham gia điều trị ARV; tập huấn cập nhật hệ thống thông tin quản lý người nhiễm HIV info 4.1; Hội thảo triển khai hoạt động phòng chống HIV/AIDS cho công nhân tại khu công nghiệp; tập huấn Kỹ năng truyền thông và lập kế hoạch truyền thông theo mô hình IREADY...

Hoạt động PHCR được tiếp tục triển khai từ tháng 10/2023 - 9/2024 tại quận Ninh Kiều, Cái Răng, Bình Thủy; tập trung cho nhóm đích là MSM/chuyển giới. Tổ chức tập huấn Sử dụng số liệu cải thiện chương trình PrEP, nhạy cảm giới, chemsex, sức khỏe tâm thần; tập huấn hướng dẫn kỹ năng truyền thông tạo cầu, tư vấn chuyển gửi, cấp phát sinh phẩm seft test, Duo test và hướng dẫn sử dụng seft test; tiếp tục làm việc với các bệnh viện về quy trình chuyển gửi điều trị ARV; giao ban định kỳ...

Ông Hoàng Quốc Cường, Giám đốc Sở Y tế thành phố cho biết, Cần Thơ có khoảng gần 4.950 bệnh nhân HIV còn sống. Các trường hợp lây nhiễm HIV chủ yếu qua quan hệ tình dục không an toàn (97%), tập trung ở nhóm tuổi trẻ 16-29 tuổi (chiếm gần 42%), nam giới gấp 5 lần nữ giới... Đặc biệt, nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới chiếm hơn 2/3 số trường hợp lây nhiễm HIV phát hiện được.

Nhờ triển khai mô hình đáp ứng y tế công cộng với chùm ca nhiễm, 3 năm qua, Cần Thơ đã cơ bản khống chế sự bùng phát của dịch HIV; số trường hợp nhiễm HIV phát hiện được qua hai năm gần đây đang giảm; tăng tỉ lệ bệnh nhân nhiễm HIV được kết nối điều trị ARV; tăng tỉ lệ tiếp cận các dịch vụ dự phòng và chăm sóc, đặc biệt là chương trình PrEP.

Nhờ mô hình, các khoảng trống dịch vụ được cải thiện đáng kể, huy động được sự tham gia mạnh mẽ của đoàn thể, các tổ chức dựa vào cộng đồng trong phòng, chống HIV/AIDS.

Ông Hoàng Quốc Cường mong muốn Chính phủ Mỹ, thông qua các đơn vị trực thuộc, tiếp tục hỗ trợ Cần Thơ có thêm nguồn lực để thực hiện tốt nhiệm vụ khống chế HIV, tiến tới chấm dứt bệnh AIDS vào năm 2030 theo chiến lược chung của quốc gia.

Chia sẻ kinh nghiệm trong hoạt động đáp ứng y tế công cộng với chùm ca nhiễm, ông Phạm Trương Kim Dương, Giám đốc Doanh nghiệp xã hội Glink Cần Thơ (Phòng khám chuyên khoa HIV/AIDS giúp cộng đồng dự phòng và điều trị HIV) cho biết, những chiến dịch truyền thông tại cộng đồng hiệu quả là nhờ người tư vấn cũng là người trong cuộc, thấu hiểu đối tượng tư vấn cần gì, cần phải tiếp cận như thế nào để người được tư vấn tin tưởng.

Các hoạt động này giúp nâng cao hiểu biết về HIV/AIDS, xét nghiệm, tự xét nghiệm, dự phòng trước phơi nhiễm PrEP, chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa, chủ động kiểm tra HIV định kỳ, xóa bỏ sự kỳ thị với những người sống chung với HIV.

Các hoạt động truyền thông, hỗ trợ mà các tổ chức dựa vào cộng đồng tại Cần Thơ triển khai trong thời gian qua đã tiếp cận nhiều đối tượng khác nhau, không chỉ tập trung vào nhóm đích mà còn mở rộng đến các nhóm tiềm ẩn nguy cơ như: học sinh, sinh viên, cán bộ, nhân viên ở các cơ quan, công nhân tại các khu công nghiệp.

Thùy Chi