Đắk Lắk: Lấy phòng ngừa sớm, xét nghiệm sớm, điều trị sớm HIV làm trọng tâm

Báo động gia tăng ca nhiễm HIV trong nhóm đồng giới nam

Điều đáng lưu ý là mô hình lây nhiễm HIV đang có sự dịch chuyển rõ rệt. Nếu như trước đây chủ yếu lây qua đường máu (do tiêm chích ma túy), thì hiện nay 75% số ca nhiễm HIV mới lây qua quan hệ tình dục không an toàn, đặc biệt tăng nhanh trong nhóm nam quan hệ đồng giới (MSM). Theo số liệu từ CDC, nhóm này chiếm tới 27,2% tổng số ca mắc mới trên toàn tỉnh.

Các chuyên gia cho rằng sự gia tăng ca nhiễm trong nhóm MSM đến từ nhiều nguyên nhân: quan hệ tình dục không sử dụng bao cao su hoặc biện pháp bảo vệ, thiếu hiểu biết về nguy cơ lây nhiễm, và tâm lý chủ quan khi tin tưởng bạn tình. Đáng chú ý, nhiều người trẻ chưa tiếp cận được các dịch vụ xét nghiệm sớm, điều trị dự phòng hoặc các chương trình truyền thông về HIV.

Anh P. (trú tại TP Buôn Ma Thuột) là một trong những trường hợp như vậy. Vì tin tưởng bạn tình đồng giới nên anh không sử dụng biện pháp bảo vệ khi quan hệ. Sau thời gian dài mệt mỏi, sụt cân và ốm vặt, anh đi xét nghiệm và nhận kết quả dương tính với HIV. "Lúc đó tôi suy sụp, sợ bị kỳ thị nên tự cô lập bản thân. May mắn là được các bác sĩ CDC động viên, tư vấn, tôi đã tuân thủ điều trị và hiện sức khỏe ổn định", anh chia sẻ.

Trường hợp của anh P. không hiếm, và là hồi chuông cảnh báo về tình trạng nhiễm HIV đang có xu hướng trẻ hóa và mở rộng sang các nhóm cộng đồng ít được chú ý trước đây.

Theo bác sĩ Nguyễn Thị Vinh, Trưởng khoa Phòng, chống HIV/AIDS (CDC Đắk Lắk), những năm gần đây, tỉnh đã mở rộng mạng lưới tư vấn, xét nghiệm tự nguyện, đưa dịch vụ đến gần hơn với cộng đồng có nguy cơ cao như MSM, người tiêm chích ma túy, phụ nữ bán dâm, và thanh niên di biến động. Bên cạnh đó, các hoạt động truyền thông thay đổi hành vi được triển khai đa dạng: phát tờ rơi, truyền thông qua mạng xã hội, tổ chức nhóm đồng đẳng và các buổi sinh hoạt cộng đồng.

Đặc biệt, Đắk Lắk hiện đang triển khai chương trình điều trị dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP) với gần 600 người sử dụng, trong đó hơn 70% là nam quan hệ đồng giới. Đây được coi là giải pháp đột phá giúp giảm nguy cơ lây nhiễm HIV đến hơn 90% nếu tuân thủ đúng phác đồ.

Cùng với đó, các cơ sở y tế tuyến huyện và thành phố đã được tập huấn để mở rộng điều trị ARV sớm cho người nhiễm HIV, bảo đảm "không phát hiện = không lây truyền (U=U)".

Ngoài ra, điểm tư vấn – xét nghiệm lưu động của CDC Đắk Lắk thường xuyên hoạt động tại các khu dân cư, cơ sở lưu trú, quán bar, karaoke, giúp nhiều người được tiếp cận dịch vụ nhanh chóng, kín đáo, không kỳ thị.

Ba trụ cột chính hướng tới chấm dứt AIDS vào năm 2030

Thời gian qua, để giảm thiểu số nhiễm mới HIV trong cộng đồng, đặc biệt trong nhóm MSM, Đắk Lắk đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp phòng, chống HIV/AIDS, trong đó nhấn mạnh ba trụ cột: tăng cường truyền thông, mở rộng tiếp cận dịch vụ y tế và giảm kỳ thị – phân biệt đối xử.

Sở Y tế phối hợp với các sở, ngành và chính quyền cơ sở đưa nội dung phòng, chống HIV vào các hoạt động của Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, xây dựng mạng lưới "đồng hành cùng người nhiễm HIV" tại các xã, phường trọng điểm. Mục tiêu là để cộng đồng cùng tham gia vào công tác phát hiện sớm, hỗ trợ điều trị và tái hòa nhập xã hội.

Năm 2025, Đắk Lắk đã phê duyệt kế hoạch hành động thực hiện Chiến lược quốc gia chấm dứt dịch AIDS vào năm 2030, đặt mục tiêu 100% người nhiễm HIV được phát hiện sớm, 98% được điều trị ARV, và 95% có tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện.

Bên cạnh đó, tỉnh cũng triển khai hệ thống giám sát dịch tễ kết hợp công nghệ số, giúp cập nhật nhanh tình hình ca bệnh và cảnh báo nguy cơ bùng phát theo địa bàn.

Theo bác sĩ Huỳnh Thị Hồng Sinh (Khoa Phòng, chống HIV/AIDS), để kiềm chế tốc độ lây nhiễm, địa phương cần đẩy mạnh hơn nữa truyền thông hướng đến nhóm MSM trẻ, đặc biệt là qua nền tảng mạng xã hội và các ứng dụng hẹn hò, nơi nhóm này thường xuyên tương tác. Ngoài ra, các chương trình phối hợp giữa ngành y tế và tổ chức xã hội dân sự đang giúp người có nguy cơ cao tiếp cận xét nghiệm, điều trị sớm và giảm kỳ thị trong cộng đồng.

Theo đánh giá của Sở Y tế Đắk Lắk, việc gia tăng ca nhiễm trong nhóm đồng giới nam là thách thức lớn nhưng cũng là cơ hội để điều chỉnh lại chiến lược can thiệp cộng đồng, tập trung nhiều hơn vào phòng ngừa lây qua đường tình dục thay vì chỉ chú trọng nhóm tiêm chích như trước đây.

Bên cạnh đó, tỉnh đang mở rộng hợp tác với các tổ chức quốc tế như UNAIDS, PEPFAR, PATH, The Global Fund, nhằm tăng cường nguồn lực tài chính, kỹ thuật cho công tác truyền thông, đào tạo cán bộ, và hỗ trợ sinh kế cho người nhiễm HIV.

Các chuyên gia nhận định: Đắk Lắk đang làm đúng hướng khi đưa mô hình can thiệp "dựa vào cộng đồng" trở thành trung tâm trong phòng, chống HIV/AIDS, bởi chỉ khi người dân chủ động, hiểu và chấp nhận điều trị, mới có thể chấm dứt dịch bệnh một cách bền vững.

Tình trạng gia tăng nhiễm HIV trong nhóm đồng giới nam tại Đắk Lắk không chỉ là lời cảnh tỉnh cho một địa phương, mà còn phản ánh xu thế dịch tễ đang thay đổi trên phạm vi quốc gia. Những nỗ lực của ngành y tế, cùng sự vào cuộc của chính quyền và các tổ chức xã hội, đã và đang mở ra hướng đi mới – lấy phòng ngừa sớm, xét nghiệm sớm, điều trị sớm làm trọng tâm, hướng tới mục tiêu chấm dứt dịch AIDS vào năm 2030.

Thùy Chi