Chìa khóa bảo vệ sức khỏe dài hạn cho người sống chung với HIV

Giấc ngủ – "liều thuốc tự nhiên" cho hệ miễn dịch

Ngày nay, người sống chung với HIV có thể đạt tuổi thọ gần như người bình thường. Tuy nhiên, họ vẫn phải đối mặt với nguy cơ cao mắc các bệnh mạn tính như tim mạch, đái tháo đường, ung thư hay bệnh phổi tắc nghẽn. Nguyên nhân không chỉ đến từ tác động của virus hay thuốc kháng virus (ARV), mà còn liên quan mật thiết tới chất lượng giấc ngủ và lối sống hằng ngày.

Nhiều nghiên cứu y học đã chứng minh rằng giấc ngủ đóng vai trò thiết yếu trong việc phục hồi và củng cố hệ miễn dịch. Trong khi cơ thể nghỉ ngơi, các tế bào miễn dịch được tái tạo, nội tiết tố được điều hòa, còn các phản ứng viêm được kiểm soát hiệu quả hơn. Ngược lại, khi thiếu ngủ kéo dài, quá trình sản sinh cytokine – yếu tố quan trọng giúp chống viêm và chống nhiễm trùng – sẽ bị suy giảm, khiến cơ thể dễ bị tổn thương hơn trước virus, vi khuẩn.

Đối với người nhiễm HIV, sự suy giảm miễn dịch vốn có càng bị trầm trọng thêm nếu giấc ngủ bị rối loạn hoặc thiếu hụt. Điều này không chỉ làm tăng nguy cơ bệnh mạn tính mà còn có thể làm giảm hiệu quả của thuốc ARV. Do đó, việc ngủ đủ và ngủ sâu không chỉ là nhu cầu sinh lý, mà còn là "liều thuốc tự nhiên" hỗ trợ quá trình điều trị.

Bên cạnh đó, giấc ngủ đủ và chất lượng có thể giúp tăng cường phản ứng miễn dịch, ổn định hoạt động nội tiết, cân bằng sinh hóa và giảm áp lực lên hệ miễn dịch. Vì vậy, bảo đảm giấc ngủ "đúng và đủ" chính là nền tảng quan trọng để người nhiễm HIV duy trì sức khỏe bền vững.

Bốn thay đổi lối sống thiết yếu để giảm bệnh mạn tính

Bên cạnh giấc ngủ, bốn yếu tố thay đổi lối sống tích cực gồm: bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia, ăn uống lành mạnh và tăng cường vận động cũng là chìa khóa giúp người sống chung với HIV kiểm soát sức khỏe toàn diện.

Theo TS.BS. Cao Thị Thanh Thủy (Trung tâm Y khoa số 1 Tôn Thất Tùng, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội), hút thuốc không chỉ làm suy yếu hệ miễn dịch và giảm hiệu quả điều trị, mà còn làm tăng nhanh tiến triển của các bệnh tim mạch, COPD và ung thư. Do đó, việc ngừng hút thuốc là bước đầu tiên giúp cải thiện chức năng phổi, giảm áp lực lên tim mạch và hỗ trợ hệ miễn dịch phục hồi.

Cùng với đó, việc sử dụng rượu bia quá mức cũng gây hại không kém. TS.BS. Thủy cảnh báo rằng đồ uống có cồn có thể gây tổn thương gan – cơ quan chịu trách nhiệm chuyển hóa thuốc ARV – khiến quá trình điều trị kém hiệu quả. Khi người bệnh giảm hoặc ngưng hẳn rượu bia, gan được bảo vệ tốt hơn, tương tác thuốc được hạn chế, từ đó nguy cơ mắc bệnh nền cũng giảm đáng kể.

Không chỉ vậy, dinh dưỡng cũng là "mảnh ghép" quan trọng của bức tranh sức khỏe. Một chế độ ăn nghèo vi chất hoặc dư thừa chất béo xấu sẽ khiến hệ miễn dịch suy yếu và cản trở phục hồi. Ngược lại, một thực đơn đa dạng, cân bằng, giàu rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và đạm tốt sẽ giúp tăng sức đề kháng, hỗ trợ điều trị HIV và ngăn ngừa bệnh mạn tính. Người bệnh nên chủ động trao đổi với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để xây dựng khẩu phần phù hợp với tình trạng sức khỏe và phác đồ ARV.

Song song đó, vận động thể chất đều đặn đóng vai trò không thể thiếu. Ít vận động dễ dẫn đến béo phì, tăng nguy cơ tim mạch, đái tháo đường và nhiều bệnh lý khác. Trong khi đó, chỉ cần 150 phút mỗi tuần với các hoạt động như đi bộ nhanh, đạp xe hoặc bơi lội, kết hợp thêm các bài tập tăng sức mạnh cơ bắp, người bệnh đã có thể cải thiện rõ rệt sức khỏe, kiểm soát cân nặng và nâng cao miễn dịch.

Những thay đổi này không đòi hỏi đầu tư lớn hay dụng cụ phức tạp, mà có thể bắt đầu ngay từ thói quen hằng ngày như đi thang bộ thay vì thang máy, vận động nhẹ sau giờ làm việc hay ngủ sớm hơn mỗi tối.

Kiểm soát căng thẳng – yếu tố quyết định sức khỏe tinh thần và miễn dịch

Một khía cạnh thường bị xem nhẹ nhưng lại ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe của người nhiễm HIV chính là căng thẳng tâm lý. Nhiều nghiên cứu cho thấy stress kéo dài sẽ làm tăng tiết hormone cortisol – chất có khả năng ức chế miễn dịch, khiến cơ thể dễ nhiễm bệnh và rơi vào trạng thái mệt mỏi kéo dài.

Khi kết hợp giữa giấc ngủ đủ, lối sống lành mạnh và kiểm soát căng thẳng hiệu quả, người bệnh có thể hình thành "lá chắn kép" bảo vệ sức khỏe. Cơ thể khỏe mạnh giúp họ tuân thủ tốt hơn phác đồ ARV, hạn chế biến chứng và sống tích cực hơn mỗi ngày.

Các chuyên gia tâm lý khuyến nghị người bệnh nên rèn luyện tinh thần qua các phương pháp như thiền, yoga, hít thở sâu hoặc nghe nhạc thư giãn. Ngoài ra, việc tham gia nhóm đồng đẳng, các câu lạc bộ người sống chung với HIV cũng là cách hiệu quả để sẻ chia, nhận được đồng cảm và hỗ trợ tinh thần. Chính sự kết nối xã hội ấy giúp họ vơi bớt mặc cảm, tăng nghị lực và duy trì niềm tin vào cuộc sống.

"Bốn trụ cột vàng" để sống khỏe cùng HIV bao gồm: Ngủ đủ 7–8 tiếng mỗi ngày, duy trì giờ giấc ổn định. Ăn uống cân bằng, tăng rau xanh, trái cây, giảm chất béo xấu. Tập thể dục thường xuyên, hạn chế ngồi lâu, vận động mỗi ngày. Kiểm soát stress, giữ tinh thần lạc quan và kết nối cộng đồng. Sống chủ động – chiến thắng HIV bằng ý chí và khoa học

Người nhiễm HIV ngày nay hoàn toàn có thể sống khỏe mạnh, học tập và làm việc bình thường như mọi người nếu biết chủ động chăm sóc bản thân đúng cách. Một giấc ngủ trọn vẹn, chế độ ăn hợp lý, thói quen vận động và tinh thần tích cực không chỉ giúp họ giảm nguy cơ bệnh mạn tính, mà còn góp phần củng cố hệ miễn dịch và nâng cao chất lượng sống.

Thùy Chi