Đẩy mạnh ứng dụng kỹ thuật mới trong chẩn đoán bệnh lao

Ưu việt vượt trội về kỹ thuật và thời gian

TS. Đinh Văn Lượng, Giám đốc bệnh viện Phổi Trung ương, Chủ nhiệm Chương trình Chống lao Quốc gia cho biết, hiện nay các tỉnh thành trên cả nước đã được trang bị hệ thống máy xét nghiệm GeneXpert hiện đại, cho kết quả nhanh với độ nhạy và độ đặc hiệu cao.

Bên cạnh việc chẩn đoán có vi khuẩn lao hay không, xét nghiệm GenXpert còn cho kết quả về mức độ vi khuẩn cũng như tính kháng thuốc của vi khuẩn lao với Rifampicin là thuốc quan trọng hàng đầu trong phác đồ điều trị Lao nhạy cảm. 

Những năm gần đây, rất nhiều xét nghiệm sinh học phân tử mới giúp chẩn đoán và phát hiện nhanh Lao kháng thuốc như: Xpert MTB/RIF, Xpert XDR, LPA hàng 1, hàng 2, Truenat, NAATs,.. đã được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) phê chuẩn và được triển khai tại Việt Nam.

Các xét nghiệm này đã được WHO đưa vào khuyến cáo mới nhất trong chẩn đoán sớm bệnh lao, lao kháng thuốc với độ nhạy và độ đặc hiệu cao, xác định được tính kháng thuốc với nhiều loại thuốc lao, thời gian trả kết quả nhanh, hứa hẹn sẽ là mũi nhọn mới trong chẩn đoán sớm bệnh lao và lao kháng thuốc.

Ngoài ra các xét nghiệm truyền thống như nuôi cấy, kháng sinh đồ cũng có nhiều cải tiến những năm gần đây, giúp phát hiện được nhiều hơn các chủng vi khuẩn lao kháng với nhiều loại thuốc khác nhau. Đặc biệt gần đây, các xét nghiệm kháng sinh đồ còn cho biết tính kháng của vi khuẩn lao với các thuốc chống lao mới nhất, giúp lựa chọn phác đồ điều trị tối ưu cho người bệnh.

Bệnh viện đa khoa Hà Đông là một trong những bệnh viện triển khai sớm nhất kỹ thuật xét nghiệm GeneXpert, đại diện Bệnh viện đa khoa Hà Đông cho biết, từ năm 2019, Bệnh viện đa khoa Hà Đông đã đưa xét nghiệm GeneXpert vào làm xét nghiệm để phục vụ bệnh nhân. Đây là phương pháp có độ nhạy và độ đặc hiệu cao, giúp rút ngắn thời gian chẩn đoán bệnh, từ đó có phương pháp điều trị bệnh hiệu quả. Đồng thời cũng là sự lựa chọn hàng đầu trong chỉ định cũng như hỗ trợ tối đa bác sĩ chẩn đoán bệnh.

Xét nghiệm có ưu việt vượt trội như độ nhạy và độ đặc hiệu rất cao, thực hiện dễ dàng trên nhiều loại mẫu bệnh phẩm xét nghiệm như máu, mủ, tinh dịch… ít nguy cơ lây nhiễm (vì quy trình khép kín), phát hiện ngay cả với mẫu có mật độ vi khuẩn thấp, thời gian thực hiện xét nghiệm nhanh chóng (trả sau 1 ngày nhận mẫu)…

Bệnh viện đa khoa Hà Đông là Bệnh viện hạng I triển khai kỹ thuật này và thực hiện xét nghiệm phát hiện lao và lao kháng thuốc cho các trung tâm y tế và bệnh viện thuộc phía tây nam thành phố Hà Nội. Do sử dụng hệ thống máy móc hiện đại nên xét nghiệm thực hiện đơn giản, trả kết quả trong thời gian nhanh chóng và cho kết quả kép.

Rút ngắn thời gian điều trị và tiết kiệm chi phí cho người bệnh

Ngoài việc chẩn đoán có nhiễm lao hay không, xét nghiệm GeneXpert này còn cho biết có nhiều hay ít vi khuẩn. Đặc biệt, xét nghiệm còn phát hiện bệnh nhân có thuộc dạng lao kháng thuốc hay không (Rifamycin), từ đó cho rút ngắn thời gian điều trị, giúp tiết kiệm chi phí cho người bệnh.

Việt Nam là nước có gánh nặng bệnh lao cao, xếp thứ 11 trong 30 nước có gánh nặng bệnh lao và lao kháng đa thuốc cao nhất trên thế giới. Hai năm diễn ra dịch COVID-19, công tác phòng, chống lao tại Việt Nam chịu ảnh hưởng nghiêm trọng. Số bệnh nhân lao phát hiện năm 2021 giảm 22% so với năm 2020 và giảm 24,5% so với năm 2019, đưa Việt Nam trở thành là một trong những quốc gia có mức độ giảm phát hiện bệnh lao cao nhất toàn cầu do ảnh hưởng của đại dịch.

Hiện mới có khoảng 60% bệnh nhân lao phát hiện được tình trạng bệnh của mình. Do đó, để có thể tiếp cận và ghi nhận được 40% số bệnh nhân chưa được phát hiện, cũng như bảo đảm tất cả các nhóm dễ bị tổn thương, nguy cơ cao và cộng đồng nói chung đều có thể tiếp cận được các dịch vụ chẩn đoán và điều trị bệnh lao có chất lượng, cần có sự chung tay của cả cộng đồng.

TS. Đinh Văn Lượng cho biết, giống như nhiều quốc gia khác, Việt Nam chúng ta đang phải đối mặt nguy cơ bệnh lao bùng phát trong cộng đồng. WHO ước tính trong 2 năm 2020-2021, số lượng và tỷ lệ tử vong do lao tăng trở lại so với giai đoạn trước đây, cụ thể, số lượng bệnh nhân tử vong do lao trong năm 2021 được ước tính là 12.000 người, tăng 35,8% với năm 2020. Nếu không được phát hiện và điều trị, tỉ lệ tử vong của bệnh nhân lao rất cao, khoảng 50%.

TS. Đinh Văn Lượng cho biết, trước tình hình bệnh lao đối mặt với nhiều thách thức sau đại dịch COVID-19, Chương trình chống lao quốc gia dự kiến điều chỉnh thời gian chấm dứt bệnh lao vào năm 2035, phù hợp với Chiến lược Chấm dứt bệnh lao toàn cầu.

Để hướng tới các mục tiêu trong phòng, chống lao, Chương trình chống lao quốc gia cần được đầu tư rất nhiều nguồn lực để bảo đảm tất cả bệnh nhân lao được khám, phát hiện và điều trị, ưu tiên tăng cường phát hiện bệnh lao trên toàn quốc, đặc biệt là phát hiện chủ động trong cộng đồng, phát hiện tích cực tại cơ sở y tế, kết hợp phát hiện thường quy.

Đồng thời, bảo đảm chất lượng quản lý điều trị, mở rộng hệ thống xét nghiệm nhanh, chính xác để kịp thời phát hiện sớm bệnh nhân mắc lao và ngăn chặn nguồn lây.

Thùy Chi