Ứng dụng công nghệ 4.0 – ‘vũ khí đắc lực’ trong phòng, chống HIV/AIDS

Bước ngoặt quan trọng trong phòng, chống HIV/AIDS

Trong thời đại số, nơi mỗi chiếc điện thoại thông minh trở thành "kênh truyền thông cá nhân" và dữ liệu y tế có thể được xử lý theo thời gian thực, công nghệ 4.0 đang mở ra bước ngoặt quan trọng trong phòng, chống HIV/AIDS. Không chỉ thay đổi cách tiếp cận cộng đồng, đặc biệt là nhóm nguy cơ cao, chuyển đổi số còn tạo nền tảng để nâng cao chất lượng điều trị, giám sát ca bệnh và tối ưu hóa nguồn lực, hướng tới mục tiêu chấm dứt đại dịch AIDS vào năm 2030.

Nếu trước đây, truyền thông HIV/AIDS chủ yếu dựa vào tờ rơi, hội thảo hoặc truyền hình, thì ngày nay, mạng xã hội, chatbot, nội dung số và các nền tảng tương tác đã trở thành "cánh tay nối dài" giúp cơ quan chuyên môn tiếp cận đúng đối tượng, đúng nhu cầu và đúng thời điểm.

Những định dạng video ngắn, infographic, podcast hay tư vấn trực tuyến không chỉ giúp thông điệp trở nên dễ tiếp thu, mà còn tạo cảm giác riêng tư, phù hợp với nhóm đối tượng nhạy cảm như MSM, người chuyển giới hay thanh niên thành thị.

Không dừng ở đó, AI và Big Data đã bắt đầu được ứng dụng để phân tích hành vi trực tuyến, từ đó cá nhân hóa thông điệp truyền thông. Điều này giúp tăng khả năng tiếp cận, bởi mỗi nhóm có đặc điểm riêng về tâm lý, thời điểm hoạt động và mối quan tâm. Thay vì "đánh đồng", truyền thông kỹ thuật số cho phép từng chiến dịch "chạm đúng nỗi lo" của từng nhóm và tạo ra thay đổi hành vi bền vững hơn.

Nhờ vậy, công tác phát hiện sớm – mắt xích đầu tiên trong chuỗi mục tiêu 95-95-95 – được thúc đẩy rõ rệt thông qua các chiến dịch kêu gọi xét nghiệm định kỳ, tiếp cận PrEP hoặc tìm hiểu thông tin PEP qua nền tảng số.

Tại nhiều quốc gia, AI còn đang được thử nghiệm để dự báo ổ dịch, từ đó điều chỉnh thông điệp theo thời gian thực, xu hướng mà Việt Nam hoàn toàn có thể đẩy mạnh trong thời gian tới.

Quản lý người nhiễm, chuyển từ thủ công đến hệ sinh thái số đồng bộ

Trong công tác quản lý, chuyển đổi số đã tạo ra bước tiến rõ rệt với việc áp dụng các nền tảng dữ liệu tập trung. Một trong những ví dụ tiêu biểu là phần mềm INFO 4.0, hỗ trợ quản lý người nhiễm HIV trên toàn tuyến với tính năng liên thông, giám sát ca bệnh và bảo mật dữ liệu.

Hệ thống được thiết kế nhằm theo dõi đầy đủ quá trình xét nghiệm, giám sát và điều trị, giúp các địa phương quản lý bệnh nhân theo 5 loại địa chỉ (xét nghiệm sàng lọc, xét nghiệm khẳng định, địa chỉ thường trú, địa chỉ hiện tại và địa chỉ điều trị), từ đó giảm thiểu bỏ sót hoặc trùng lặp ca bệnh.

Đáng chú ý, INFO 4.0 tự động cập nhật giám sát ngay khi có trường hợp nhiễm mới, đồng thời bổ sung nhiều chức năng mới trong các phân hệ xét nghiệm, giám sát ca bệnh và quản lý khách hàng, góp phần giúp cơ quan y tế phân tích, cảnh báo và thống kê chính xác, kịp thời.

Từ nền tảng này, các địa phương có thể phối hợp liên tuyến hiệu quả hơn, đồng thời giúp việc báo cáo, thống kê trở nên nhanh chóng, chuẩn hóa và có cơ sở dữ liệu tập trung, điều vốn là điểm yếu trong giai đoạn trước đây, khi dữ liệu phân tán, cập nhật chậm và khó so sánh.

Song song với thay đổi về quản lý, công nghệ 4.0 còn tạo ra những kênh hỗ trợ mới trong điều trị. Telemedicine, ứng dụng nhắc lịch uống thuốc, hệ thống cảnh báo bỏ liều, tư vấn trực tuyến hay hồ sơ sức khỏe điện tử giúp người bệnh duy trì điều trị đều đặn hơn.

Với người nhiễm HIV, việc tuân thủ thuốc ARV đóng vai trò then chốt, bởi chỉ cần điều trị ổn định và đạt tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế, người bệnh không còn nguy cơ lây truyền qua đường tình dục (U=U).

Nhờ chuyển đổi số, bác sĩ có thể hỗ trợ từ xa, trong khi bệnh nhân có thể nhận nhắc nhở, đặt lịch hẹn hoặc nhận tư vấn mà không cần tiếp xúc trực tiếp quá nhiều, điều đặc biệt hữu ích đối với người bệnh ở vùng sâu, vùng xa hoặc có rào cản tâm lý khi đến cơ sở y tế.

"Chìa khóa tăng tốc" để đạt mục tiêu 95-95-95

Ở cả ba mục tiêu của chiến lược quốc gia – 95% người nhiễm biết tình trạng của mình; 95% người nhiễm HIV được tiếp cận điều trị; 95% điều trị đạt ức chế tải lượng virus – công nghệ đều đóng vai trò then chốt. Nếu truyền thông số tạo ra tác động ở bước "phát hiện sớm", thì nền tảng dữ liệu lại quyết định hiệu quả ở bước "điều trị đầy đủ", còn telemedicine và ứng dụng nhắc thuốc giúp duy trì "điều trị bền vững".

Ba mắt xích ấy được kết nối bằng chuyển đổi số, giúp rút ngắn khoảng cách, giảm chi phí, giảm kỳ thị và tăng tiếp cận dịch vụ.

Dù tiềm năng rất lớn, công nghệ trong phòng, chống HIV/AIDS vẫn đối mặt với một số thách thức: khoảng cách số, đặc biệt giữa đô thị và nông thôn; vấn đề bảo mật dữ liệu với nhóm bệnh nhạy cảm; nguồn nhân lực cần được đào tạo để vận hành hệ thống mới; và hành lang pháp lý cho dữ liệu y tế cá nhân cần tiếp tục hoàn thiện.

Tuy nhiên, đây không phải rào cản để dừng lại. Ngược lại, chúng là động lực để tiến tới một mô hình chống dịch thông minh hơn, hiện đại hơn và nhân văn hơn – nơi công nghệ phục vụ con người, nhưng con người vẫn làm chủ công nghệ.

Công nghệ 4.0 đang mở ra cánh cửa mới trong phòng, chống HIV/AIDS, khi truyền thông trở nên trúng đích, dữ liệu được đồng bộ và điều trị được hỗ trợ liên tục. Nếu kiên trì chuyển đổi số với cách tiếp cận "đúng – nhanh – an toàn", Việt Nam hoàn toàn có thể tăng tốc đạt mục tiêu 95-95-95 và tiến gần hơn tới mục tiêu chấm dứt đại dịch AIDS vào năm 2030.

Thùy Chi