Thuốc tiêm phòng HIV tiên tiến sắp được triển khai tại 10 quốc gia
20/10/2025
17:43
(Chinhphu.vn) - Với hiệu quả ngăn ngừa lây nhiễm HIV gần 100% trong các thử nghiệm, lenacapavir - loại thuốc tiên tiến nhất hiện nay sắp được triển khai tại 10 quốc gia, trong đó Zimbabwe là quốc gia được lựa chọn triển khai đầu tiên.
Ảnh minh họa
Lenacapavir – hy vọng ngăn ngừa lây nhiễm mới HIV tại châu Phi
Theo thông báo từ Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Harare, Zimbabwe đã được lựa chọn là một trong 10 quốc gia đầu tiên thí điểm lenacapavir. Quốc gia này hiện có khoảng 1,3 triệu người sống chung với HIV, thuộc nhóm chịu ảnh hưởng nặng nề nhất thế giới. Đợt triển khai ban đầu sẽ tập trung vào những nhóm dễ tổn thương, gồm trẻ em gái vị thành niên, phụ nữ mang thai và phụ nữ cho con bú – những người nguy cơ cao lây nhiễm HIV nhưng ít có khả năng tiếp cận các biện pháp bảo vệ truyền thống.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đánh giá lenacapavir là bước tiến đột phá, đặc biệt trong bối cảnh thế giới chưa có vaccine HIV. Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus nhấn mạnh: "Khi vaccine HIV vẫn chưa khả thi, lenacapavir là giải pháp tốt nhất tiếp theo".
Trong khi đó, Phó Giám đốc Chương trình phối hợp phòng, chống HIV/AIDS của Liên Hợp Quốc (UNAIDS) Angeli Achrekar gọi đây là "loại thuốc thần kỳ tiềm năng", bởi các thử nghiệm cho thấy hiệu quả gần như 100% trong việc ngăn chặn ca nhiễm mới.
Không chỉ hiệu quả, lenacapavir còn mang lại ưu thế vượt trội về tuân thủ điều trị. Với việc chỉ cần tiêm 2 lần/năm, thuốc giúp giảm đáng kể tình trạng bỏ dở liệu trình – nhược điểm thường gặp ở thuốc PrEP dạng uống hằng ngày.
Bác sĩ Ponesai Nyika, chuyên gia y tế công cộng tại Zimbabwe, nhận định loại thuốc mới sẽ là "bổ trợ quan trọng giúp củng cố mục tiêu chấm dứt lây nhiễm HIV", nhất là khi quốc gia này vừa đạt mục tiêu 95-95-95 của UNAIDS.
Mức giá 40 USD/người/năm – rẻ hơn rất nhiều so với 28.000 USD mức từng được dự đoán tại các thị trường tiềm năng là yếu tố giúp thuốc có khả năng tiếp cận rộng rãi hơn. Tuy nhiên, chi phí vẫn là mối quan tâm lớn tại một số quốc gia châu Phi. "Tôi chắc chắn nó chỉ dành cho người giàu", một người dân Uganda bày tỏ lo ngại, cho thấy thách thức về công bằng y tế vẫn còn hiện hữu.
Dự kiến, sau 10 nước triển khai đợt đầu tiên gồm Zimbabwe, Kenya, Nigeria, Zambia, Uganda, Tanzania, Nam Phi, Eswatini và Botswana, lenacapavir sẽ được mở rộng ra 120 quốc gia thu nhập thấp và trung bình vào năm 2027, với kỳ vọng giảm tới 1,3 triệu ca nhiễm mới HIV mỗi năm.
Mở rộng thuốc tiêm phòng HIV bằng PrEP tại Anh và xứ Wales
Trong khi lenacapavir được triển khai ở châu Phi, tại Anh và xứ Wales, một loại thuốc tiêm dự phòng khác – cabotegravir (CAB-LA) – sắp được phê duyệt, mở rộng thêm lựa chọn cho người nguy cơ cao lây nhiễm HIV.
Theo khuyến nghị từ Viện Quốc gia về Sức khỏe và Chăm sóc Xuất sắc (NICE), CAB-LA sẽ được chỉ định cho người lớn và thanh thiếu niên thuộc nhóm nguy cơ cao, đặc biệt là những người không thể sử dụng PrEP dạng uống.
Thuốc có hiệu lực kéo dài hai tháng mỗi liều, trở thành giải pháp thay thế nhằm nâng cao khả năng bảo vệ trước HIV. Bộ trưởng Y tế Anh Wes Streeting khẳng định, quyết định này là "bước ngoặt giúp Anh tiến gần hơn mục tiêu chấm dứt lây lan HIV vào năm 2030". Dự kiến, phương pháp này sẽ giúp khoảng 1.000 người được bảo vệ mỗi năm, bên cạnh 111.000 người Anh đang dùng PrEP tính đến năm 2024.
Việc hai khu vực cùng lúc mở rộng thuốc tiêm phòng HIV cho thấy xu hướng toàn cầu chuyển dịch sang các biện pháp dự phòng tác dụng dài. Tuy vậy, để thuốc tiêm thực sự tạo ra bước ngoặt, các quốc gia vẫn phải giải quyết những bài toán liên quan đến chi phí, hạ tầng y tế, sẵn sàng xét nghiệm định kỳ và bảo đảm tiếp cận công bằng.
Dù vậy, với hiệu quả đã được chứng minh và kỳ vọng mạnh mẽ từ cộng đồng quốc tế, thuốc tiêm PrEP, đặc biệt là lenacapavir đang được xem là cơ hội để giảm mạnh số ca nhiễm HIV mới trong thập kỷ hiện nay.
