Giải pháp giúp trẻ nhiễm HIV thoát khỏi vòng suy dinh dưỡng

Thực trạng đáng lo ngại từ "vòng xoắn suy dinh dưỡng"

Trẻ nhiễm HIV là nhóm có nhu cầu dinh dưỡng cao hơn bình thường, nhưng lại rất dễ rơi vào tình trạng suy dinh dưỡng do hệ miễn dịch suy yếu, nhiễm trùng cơ hội tái diễn và khả năng hấp thu kém. Không chỉ vậy, các biểu hiện như chán ăn, tiêu chảy kéo dài, viêm nhiễm hô hấp hoặc tiêu hóa khiến trẻ thường xuyên mất năng lượng, dẫn đến cơ thể kiệt quệ và chậm phát triển. Từ đây, một "vòng xoắn bệnh lý" hình thành: trẻ nhiễm HIV dễ bị suy dinh dưỡng, và suy dinh dưỡng lại làm hệ miễn dịch suy giảm hơn, khiến bệnh tiến triển nặng hơn.

Theo TS.BS Trần Thị Minh Nguyệt, chuyên gia về dinh dưỡng và sức khỏe cộng đồng cho biết, suy dinh dưỡng ở trẻ nhiễm HIV là một thách thức kép, bởi nó vừa chịu tác động trực tiếp từ virus, vừa chịu ảnh hưởng từ điều kiện chăm sóc hạn chế. Trẻ có thể biếng ăn kéo dài, giảm khối cơ, mất vi chất và tiêu hao năng lượng nhiều hơn so với trẻ khỏe mạnh. Do đó, nếu không can thiệp dinh dưỡng sớm, trẻ rất dễ đối mặt với nguy cơ chậm phát triển thể chất, suy giảm trí tuệ và tổn thương miễn dịch lâu dài.

Thực tế cho thấy, không ít trẻ nhiễm HIV sống trong hoàn cảnh gia đình khó khăn, trong khi người chăm sóc lại thiếu kiến thức dinh dưỡng và tâm lý e ngại bệnh tật. Chính vì vậy, nhiều trẻ không được quan tâm đúng mức từ bữa ăn hằng ngày, dẫn đến suy dinh dưỡng kéo dài. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến thể trạng, mà còn tạo khoảng cách lớn trong hành trình hòa nhập trường học, vui chơi và phát triển tâm lý – xã hội.

Không chỉ gây tổn hại thể chất, suy dinh dưỡng còn làm giảm hiệu quả của thuốc kháng virus (ARV). Khi cơ thể thiếu dinh dưỡng, trẻ hấp thu thuốc kém hơn, mệt mỏi nhiều hơn và dễ xuất hiện nhiễm trùng cơ hội, khiến quá trình điều trị bị gián đoạn hoặc kéo dài. Hệ quả là trẻ phải đối mặt với nhiều nguy cơ sức khỏe hơn so với nhóm trẻ được chăm sóc dinh dưỡng tốt.

Bên cạnh đó, suy dinh dưỡng còn làm chậm phát triển chiều cao và cân nặng, khiến trẻ khó đạt mốc tăng trưởng so với tiêu chuẩn. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến tương lai của trẻ, bởi sức khỏe thể chất là nền tảng cho khả năng học tập, vận động và hòa nhập cộng đồng. Như vậy, có thể thấy dinh dưỡng không chỉ là "bữa ăn đầy đủ", mà là yếu tố sống còn quyết định chất lượng cuộc sống của trẻ nhiễm HIV trong hiện tại và tương lai.

Giải pháp dinh dưỡng trọng tâm giúp cải thiện thể trạng trẻ nhiễm HIV

Để giúp trẻ phát triển tốt hơn, các chuyên gia dinh dưỡng khuyến nghị 6 nhóm giải pháp quan trọng. Trước hết, cần đánh giá dinh dưỡng định kỳ và theo dõi biểu đồ tăng trưởng hằng tháng để phát hiện sớm dấu hiệu suy dinh dưỡng. Tiếp đó, phải xây dựng khẩu phần giàu năng lượng và đa dạng thực phẩm, phù hợp với từng độ tuổi, kết hợp chia nhỏ bữa ăn để giảm cảm giác chán ăn, giúp trẻ hấp thu tốt hơn.

Bên cạnh đó, việc bổ sung vi chất thiết yếu như vitamin A, D, sắt, kẽm… theo hướng dẫn là vô cùng quan trọng nhằm hỗ trợ hệ miễn dịch và tăng khả năng chống nhiễm trùng. Song song với đó, cần điều trị kịp thời nhiễm trùng cơ hội để hạn chế tiêu hao năng lượng và tránh suy kiệt cơ thể.

Ngoài ra, tư vấn dinh dưỡng cho gia đình giúp người chăm sóc biết cách lựa chọn thực phẩm an toàn, chế biến phù hợp và bảo đảm vệ sinh thực phẩm. Cuối cùng, đối với trẻ sơ sinh, ưu tiên nuôi con bằng sữa mẹ có kiểm soát và dự phòng ARV theo đúng hướng dẫn là giải pháp mang ý nghĩa đặc biệt trong giai đoạn đầu đời.

Theo PGS.TS Lê Thị Hương, nguyên Viện trưởng Viện Đào tạo Y học dự phòng và Y tế công cộng cho biết, dinh dưỡng hợp lý sẽ giúp giảm tỉ lệ suy dinh dưỡng và tử vong ở trẻ nhiễm HIV; vì vậy, dinh dưỡng phải được coi là một phần bắt buộc trong phác đồ điều trị chứ không chỉ là biện pháp bổ trợ. Điều này cho thấy, muốn nâng cao hiệu quả điều trị HIV, không thể chỉ dựa vào thuốc, mà phải kết hợp chặt chẽ giữa dinh dưỡng, chăm sóc, tư vấn và hỗ trợ tâm lý.

Dinh dưỡng – "mũi điều trị thứ hai" giúp trẻ tự tin phát triển

Như vậy, dinh dưỡng đóng vai trò nền tảng trong điều trị HIV ở trẻ em, giúp cải thiện thể trạng, tăng cường miễn dịch và nâng cao hiệu quả điều trị ARV. Khi trẻ được chăm sóc dinh dưỡng đúng cách, trẻ nhiễm HIV sẽ có sức khỏe tốt hơn để học tập, vui chơi và hòa nhập cộng đồng như những đứa trẻ khác. Quan trọng hơn, dinh dưỡng còn mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, trao thêm cơ hội sống khỏe, sống tự tin cho trẻ – những mầm xanh dễ bị tổn thương nhất trong cuộc chiến với HIV.

Dinh dưỡng được coi là "mũi điều trị thứ hai", đi cùng thuốc ARV để bảo vệ sức khỏe lâu dài cho trẻ. Điều đó chỉ có thể đạt được khi gia đình, cơ sở y tế và cộng đồng đồng hành bằng hiểu biết, tình yêu thương và sự sẻ chia. Một chế độ dinh dưỡng phù hợp hôm nay sẽ mở ra tương lai trọn vẹn hơn cho trẻ – tương lai của sự phát triển, của những ước mơ và của một cuộc đời không bị giới hạn bởi HIV.

Thùy Chi