Kiên Giang: Tỉ lệ nhiễm HIV trẻ hóa tăng cao trong nhóm quan hệ đồng tính

Trẻ hóa độ tuổi nhóm MSM nhiễm HIV

Với thế mạnh là tỉnh ven biển thuộc vùng kinh tế trọng điểm Đồng bằng sông Cửu Long, phát triển về du lịch và một số ngành công nghiệp, Kiên Giang có đông người các nơi đổ về làm ăn, sinh sống, cũng kéo theo dịch HIV gia tăng.

BS Võ Thị Lợt, Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát dịch bệnh Kiên Giang cho biết, địa phương là tỉnh có số ca nhiễm HIV đứng thứ 4 ở các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long và thứ 16 trong cả nước, mỗi năm, Kiên Giang phát hiện thêm 350-400 ca nhiễm (năm 2022 phát hiện 469 ca).

Tính đến 30/6/2023 số tích luỹ phát hiện HIV của Kiên Giang là 6.509 người, trong đó 1.702 người đã tử vong. Số người nhiễm HIV còn sống quản lý được 84,6% (4.068/4.807). Hiện có 3.161 người nhiễm đang được điều trị thuốc kháng virus HIV, có 74 là trẻ em dưới 15 tuổi.

Thống kê cho thấy số người bị nhiễm HIV do lây qua đường tình dục là 81,7% (năm 2022 là 97,9%). Trong đó, độ tuổi 25-49 chiếm tới 72,3%; giới nam 66,3%. Từ 2017 đến nay, số nhiễm HIV là nam giới tăng lên 85,7%.

"Trong những năm gần đây, nhóm nguy cơ lây nhiễm HIV chiếm tỉ lệ cao nhất là nhóm MSM, với tỉ lệ nhiễm HIV từ 11,3% lên 14,7%. 99,3% (143/144) xã/phường ở Kiên Giang đã có ca nhiễm HIV. Tỉ lệ mắc cao tập trung chủ yếu ở một số huyện điểm nóng như Phú Quốc, Rạch Giá, Hà Tiên, Kiên Hải, nhất là Phú Quốc - nơi được đánh giá là khá phức tạp về nguy cơ HIV do hầu hết người nhiễm MSM từ nơi khác đến", BS. Lợt chia sẻ.

Ngoài ra, tỉ lệ nhiễm HIV ở nhóm nam nghiện chích ma túy từ 2014 là 5,5%; đến 2016 có hướng giảm, năm 2017 tăng cao (6,5%), năm 2021 (4,0%). Tỉ lệ nhiễm HIV ở nhóm phụ nữ bán dâm tăng nhẹ từ năm 2013 đến 2014 từ 4,0%- 4,5%. Năm 2015 giảm so với năm 2014 (2,0%). Khoảng thời gian từ năm 2016 đến 2018 tỉ lệ HIV dương tính 3%. Sau hai năm (2018-2020) tỉ lệ HIV nhóm này tăng lên (4,5%). Năm 2022 giảm mạnh so với năm 2020 từ 4,5% còn 1,5%.

Ngăn chặn lây nhiễm HIV thông qua các đồng đẳng viên

Nhằm ngăn chặn dịch HIV bùng phát, Kiên Giang đã có nhiều giải pháp tích cực. Bên cạnh công tác can thiệp giảm hại, dự phòng lây nhiễm HIV, tư vấn xét nghiệm, điều trị dự phòng phơi nhiễm PrEP, điều trị ARV, Kiên Giang đẩy mạnh các hoạt động truyền thông trực tiếp, gián tiếp…

Với thực tế là hầu hết người nhiễm HIV đều nghèo, nên Kiên Giang cũng chú trọng việc cấp thẻ bảo hiểm y tế cho người nhiễm, giúp cho người nhiễm điều trị bền vững. Con số 98% bệnh nhân HIV có thẻ bảo hiểm y tế cho phép Kiên Giang duy trì việc điều trị ARV hiệu quả.

Ngoài ra, địa phương cũng thực hiện một số dự án để giảm thiểu số người lây nhiễm HIV. BS. Giang Văn Tiên, Khoa Phòng, chống HIV/AIDS, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Kiên Giang cho biết, điển hình Dự án tăng cường hỗ trợ kỹ thuật phòng, chống HIV/AIDS ở Việt Nam (dự án EPIC) đã giúp tỉnh Kiên Giang triển khai các hoạt động đáp ứng y tế công cộng và giám sát ca bệnh, tăng cường tìm ca bệnh HIV, chú trọng trong nhóm MSM.

"Theo ghi nhận giám sát ca bệnh gần đây, trong số ca nhiễm HIV mới, các trường hợp nhóm MSM chiếm khoảng 50%. Các ca nhiễm HIV trong nhóm MSM cũng trẻ hóa, có xu hướng tăng trong nhóm 16-25 tuổi. Riêng tại các địa phương triển khai dự án EPIC là Rạch Giá, Châu Thành và Phú Quốc, số ca nhiễm HIV là MSM chiếm 59% các ca nhiễm mới", bác sĩ Tiên cho hay.

Các dự án Kiên Giang đang triển khai, cũng chú trọng đến việc tìm ca trong nhóm MSM. Tuy nhiên, việc tiếp cận nhóm MSM không đơn giản, do đó Kiên Giang tăng cường biện pháp ngăn chặn lây nhiễm HIV thông qua các đồng đẳng viên. BS. Võ Thị Lợt cho biết, việc tiếp cận nhóm MSM rất khó. Do đó, các đồng đẳng viên là cánh tay nối dài của cán bộ y tế trong việc tiếp cận những đối tượng này để chia sẻ kiến thức về nguy cơ lây nhiễm HIV nếu không có các biện pháp bảo vệ bản thân an toàn.

Đến nay, tỉnh đã xây dựng lực lượng truyền thông viên đồng đẳng/tiếp cận cộng đồng các nhóm: 69 người, trong đó có 7 người nhiễm HIV tham gia làm đồng đẳng viên. Công tác can thiệp giảm tác hại được duy trì thực hiện, tập trung cho nhóm người có hành vi nguy cơ cao lây nhiễm HIV cao.

"Nhờ có sự hỗ trợ này, chúng tôi đã tiếp cận được 819 người nghiện chích ma túy, 566 phụ nữ bán dâm, 895 nam quan hệ tình dục đồng giới, 788 vợ/chồng/bạn tình của người nhiễm HIV; cấp phát miễn phí 76.600 bơm kim tiêm, 50.619 bao cao su, 21.582 chất bôi trơn.

Tổ chức điều trị người nghiện các chất dạng thuốc phiện đang điều trị thuốc thay thế Methadone là 134 người (Tích lũy 304 người), đạt 89,3% (134/150) so với chỉ tiêu được giao theo Quyết định số 1008/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ giao chỉ tiêu bệnh nhân điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc Methadone.

Xét nghiệm HIV 38.737 lượt người, có 230 lượt người dương tính. Sau rà soát, 6 tháng đầu năm phát hiện 204 ca nhiễm HIV mới, đạt 40,8% chỉ tiêu Cục Phòng, chống HIV/AIDS giao", BS. Võ Thị Lợt cho hay.

Trong 6 tháng đầu năm, tỉnh đã quản lý, chăm sóc điều trị ARV mới cho 206 bệnh nhân. Như vậy, tính đến nay, tỉnh đang điều trị ARV cho 3.161 người, trong đó có 74 trẻ em (đạt 102,7% so với chỉ tiêu Cục Phòng, chống HIV/AIDS giao là 3.077).

Điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con cho cả mẹ và con cho 100% các trường hợp phát hiện được. Tất cả 14/14 phụ nữ mang thai nhiễm HIV và con của họ sinh ra được dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con. Kết quả xét nghiệm chẩn đoán HIV sớm cho 12 trẻ (tất cả đều âm tính). Về điều trị dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP), 6 tháng đầu năm tỉnh điều trị cho 170 bệnh nhân mới trong tổng số 338 người đang điều trị.

Hoạt động điều trị HIV/AIDS (ARV) được triển khai thực hiện tại 9 huyện, thành phố (Trung tâm Y tế Rạch Giá, Hà Tiên, Phú Quốc, Tân Hiệp, Giồng Riềng, Gò Quao, An Minh, Kiên Lương, Vĩnh Thuận) và 2 bệnh viện tuyến tỉnh (Bệnh viện Đa khoa tỉnh và Bệnh viện Sản Nhi).

Hoạt động điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP) được triển khai thực hiện tại 10 phòng khám là Cơ sở điều trị Methadone và các cơ sở điều trị thuốc ARV (trừ Bệnh viện Đa khoa tỉnh và Bệnh viện Sản Nhi).

Công tác phòng, chống HIV vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức

Mặc dù công tác phòng, chống HIV trên địa bàn đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Tuy nhiên, theo Phó Giám đốc CDC tỉnh Kiên Giang, số lũy tích HIV tiếp tục tăng cao, mỗi năm phát hiện hơn 400 trường hợp nhiễm mới với trên 3.500 bệnh nhân HIV cần được chăm sóc, điều trị liên tục, suốt đời. Các hành vi nguy cơ còn ở mức cao và diễn biến phức tạp. Tỉ lệ lây nhiễm HIV qua đường tình dục chiếm hơn 90%, đặc biệt là nhóm MSM tăng cao.

Trong khi đó, việc tư vấn xét nghiệm HIV, điều trị ARV gặp khó khăn do nguồn lực hạn chế. Đặc biệt, việc xét nghiệm tải lượng virus HIV tại các cơ sở y tế không có nên Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Kiên Giang phải liên hệ với Bệnh viện Nhiệt đới để xét nghiệm tải lượng virus HIV, CD4 cho người nhiễm đang điều trị ARV.

Một khó khăn nữa là năm 2023 đã đang ở nửa cuối, nhưng vẫn chưa có văn bản quy định định mức chi cho các hoạt động phòng chống HIV/AIDS, khiến nhiều hoạt động bị gián đoạn, hoặc duy trì ở mức tối thiểu.

Đặc biệt, nhiều nhóm hoạt động vì cộng đồng (CBO) nêu vướng mắc trong việc trẻ 15 tuổi mới được tự xét nghiệm HIV, trong khi nhiều trẻ 14 tuổi đã mắc HIV và không được gia đình cho đi xét nghiệm, nên không được điều trị ARV, Ths. Cao Kim Thoa, Phó trưởng Phòng Dự phòng lây nhiễm HIV (Cục Phòng, chống HIV/AIDS, Bộ Y tế) cho rằng, cần kiến nghị giảm độ tuổi của trẻ tự đi xét nghiệm HIV xuống 12-13 tuổi trong bối cảnh hiện nay, nhiều trẻ dậy thì sớm, nhu cầu quan hệ tình dục sớm.

Thùy Chi