Những giải pháp giảm gánh nặng xã hội do bệnh lao kháng thuốc

Điều trị lao kháng thuốc tốn chi phí gấp hàng chục lần

PGS.TS Nguyễn Viết Nhung, Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương, Chủ nhiệm Chương trình chống lao quốc gia cho biết, nếu người bệnh mắc lao không điều trị đúng thuốc, đủ thời gian có thể dẫn đến lao kháng thuốc. So với việc điều trị lao thông thường, lao kháng thuốc sẽ tốn chi phí gấp hàng chục lần.

Theo số liệu thống kê của ngành y tế, trong 6 tháng đầu năm 2022, Chương trình chống lao đã phát hiện được 48.056 ca bệnh, cao hơn so với cùng kỳ 2 năm trước đó. Các chuyên gia đánh giá, dịch tễ lao ở Việt Nam vẫn rất cao.

Hiện nay Việt Nam vẫn xếp thứ 10 trong 30 nước có gánh nặng bệnh nhân lao cao trên thế giới và xếp thứ 11 trong 30 nước có gánh nặng bệnh lao kháng đa thuốc trên toàn cầu. Đáng lưu ý, ảnh hưởng của dịch COVID-19 những năm qua khiến tình hình phát hiện và thu nhận bệnh nhân lao kháng thuốc thấp hơn chỉ tiêu rất nhiều, năm 2021 chỉ đạt 53% chỉ tiêu đề ra.

Trong công tác phòng chống lao, lao kháng thuốc là một vấn đề lớn không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn cầu. Việt Nam là nước có chương trình phòng chống lao mạnh, nên lao kháng thuốc đang có chiều hướng giảm. Trong những năm gần đây, số phát hiện lao kháng thuốc giảm. Trong tổng số  170.000 ca mắc lao mới hàng năm có khoảng 7.000 ca bị lao kháng thuốc, tuy nhiên chúng ta mới  phát hiện được 5.000 ca.

PGS.TS Nguyễn Viết Nhung cho biết, điều trị bệnh lao đa kháng thuốc tốn kém gấp hàng chục lần so với bệnh lao thông thường. Tốn kém cả về thời gian, ngoài ra chủng lao đa kháng thuốc còn là mối đe dọa nguy hiểm khi lây lan ra cộng đồng, tuy nhiên hiện thuốc điều trị lao hay lao kháng thuốc đều được cung cấp miễn phí qua bảo hiểm y tế.

Bệnh nhân mắc lao kháng thuốc có thể bị nhiều mức độ khác nhau, có trường hợp nặng hơn là siêu kháng thuốc. PGS.TS Nguyễn Viết Nhung nhấn mạnh, khi mắc lao kháng thuốc người bệnh sẽ đối mặt với nhiều khó khăn như mất thời gian lao động, mất trên 20% thu nhập gia đình trong 1 năm,  khoảng 62% những người mắc lao đối mặt với chi phí thảm hoạ.

Cần tuyệt đối tuân thủ đúng phác đồ

Cho biết nguyên nhân xuất hiện tình trạng kháng thuốc trong điều trị lao, PGS.TS Nguyễn Viết Nhung chỉ hay nguyên nhân lao kháng thuốc  từ người bệnh và cả thầy thuốc. Thông thường, bệnh lao phải điều trị phối hợp ít nhất từ 3 loại thuốc trở lên, đối với lao kháng thuốc là 4 loại. Có 2 giai đoạn trong điều trị lao là tấn công và duy trì. Ở giai đoạn tấn công, hầu hết sẽ giúp người bệnh giảm ngay triệu chứng, hầu hết bệnh nhân sẽ  gần như khỏi bệnh.

Tuy nhiên thói quen dùng thuốc của người Việt Nam là dùng thuốc đỡ bệnh là ngưng thuốc. Điều này rất nguy hiểm đặc biệt là trong dùng thuốc kháng sinh. Với thuốc kháng sinh, người bệnh phải dùng đúng liều, đủ liệu trình, hay còn gọi là đủ phác đồ. Đối với bệnh lao điều này lại càng quan trọng hơn.

Một vấn đề nữa đó là người bệnh cần bảo đảm giai đoạn duy trì, phải chữa bệnh khỏi dứt điểm. Bởi nếu điều trị giai đoạn này không đủ thời gian, bệnh sẽ dễ tái phát. Khi tái phát bệnh có nguy cơ kháng thuốc.

Tại Việt Nam, nguy cơ tái phát ở những người phát hiện lần đầu là dưới 4%. Nếu đã từng điều trị kháng thuốc mà phát hiện lần thứ 2  thì nguy cơ tái phát là 17%, cao hơn rất nhiều so với những người phát hiện lần đầu. Điều quan trọng nhất trong điều trị lao nói chung và lao kháng thuốc là người bệnh cần tuyệt đối tuân thủ đúng phác đồ và uống đủ thời gian theo chỉ định của bác sĩ.

Đối với nguyên nhân xuất hiện lao kháng thuốc do thầy thuốc, nếu người thầy thuốc được đào tạo hoặc đào tạo chưa đầy đủ, khiến việc kê đơn thuốc không bảo đảm, dễ dẫn đến tình trạng kháng thuốc, hay còn gọi là dùng thuốc không an toàn. Với bệnh lao, phác đồ điều trị ngắn nhất hiện nay là 4 tháng và dài nhất có thể lên tới 1 năm. Đây là phác đồ tiên tiến nhất, đang được áp dụng tại Việt Nam.  Thầy thuốc và bệnh nhân cần phải tuân thủ, kê đơn đúng thuốc, đủ liều, đủ thời gian…

Không nên tự ý mua thuốc chữa bệnh

PGS.TS Nguyễn Viết Nhung khuyến cáo, với thuốc kháng sinh, thuốc điều trị đặc hiệu hoặc thuốc điều trị chuyên khoa thì người dân không nên tự "kê đơn" mua thuốc cho mình. Cần dùng thuốc theo đơn của bác sĩ để không chỉ an toàn mà còn bảo đảm việc chữa bệnh.

Người mắc bệnh lao cần tuân thủ tuyệt đối chỉ định dùng thuốc lao về loại thuốc, liều lượng, và thời gian … để bảo đảm hiệu quả chữa bệnh, phòng tránh kháng thuốc. Dùng thuốc không bảo đảm an toàn sẽ để lại nhiều hậu quả đáng tiếc, người mắc lao kháng thuốc phải gánh những chi phí khổng lồ về thời gian, sức khỏe, tài chính do không thể lao động….

Người dân không nên giấu bệnh khi mắc lao, cần chủ động đi khám sớm để đạt được kết quả điều trị tốt nhất. Bên cạnh được cung cấp thuốc miễn phí, với bệnh nhân nghèo chưa có thẻ bảo hiểm y tế, sẽ được Chương trình Chống Lao Quốc gia và Bệnh viện Phổi Trung ương, Quỹ hỗ trợ người bệnh chiến thắng bệnh lao (PASTB) hỗ trợ kinh phí mua thẻ bảo hiểm y tế và chi phí điều trị.

Thùy Chi