Việt Nam đang ở đâu trong mục tiêu 95-95-95?

Để biết rõ hơn tiến độ thực hiện 3 mục tiêu 95-95-95 và những kết quả trong công tác kiểm soát dịch bệnh, phóng viên có cuộc trao đổi với Ths. Võ Hải Sơn, Phó Cục trưởng Cục Phòng chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) về vấn đề này.

PV: Xin ông cho biết, tiến độ thực hiện các mục tiêu 95-95-95 trong phòng, chống HIV/AIDS tại Việt Nam và Việt Nam đang làm gì để đạt được những mục tiêu này?

Ths. Võ Hải Sơn: Chiến lược quốc gia chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030 đặt ra 3 mục tiêu 95-95-95. Cụ thể là 95% người nhiễm HIV biết tình trạng nhiễm HIV của mình; 95% người chẩn đoán nhiễm HIV được điều trị bằng thuốc ARV; và 95% người điều trị bằng thuốc ARV đạt tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế.

So với mục tiêu 95-95-95, Việt Nam đang phấn đấu và đã đạt được từng chỉ tiêu cụ thể: 87% người biết tình trạng nhiễm HIV; 79% người biết tình trạng nhiễm HIV được điều trị ARV và 95% người được điều trị ARV có tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế.

Để đạt được các mục tiêu đã đề ra, thời gian qua công tác phòng chống HIV/AIDS đã được triển khai đồng bộ, có trọng điểm. Trong năm 2024, việc giám sát ca bệnh được triển khai đồng bộ tại 63/63 tỉnh, thành phố thông qua hệ thống HIV-INFO 4.0. Đã có 100% người nhiễm HIV được quản lý trên hệ thống HIV-INFO 4.0.

Việc giám sát trọng điểm HIV triển khai tại 20/63 tỉnh thành phố theo Quyết định số 64/QĐ-AIDS về việc ban hành Hướng dẫn địa bàn, đối tượng, phương pháp chọn mẫu và quy trình tổ chức triển khai giám sát trọng điểm. Các hoạt động và mô hình tư vấn, xét nghiệm HIV được triển khai đa dạng. Toàn quốc hiện có hơn 1.300 phòng xét nghiệm sàng lọc và 251 phòng xét nghiệm khẳng định HIV: Tuyến Trung ương có 31 phòng; tuyến tỉnh 80 phòng, tuyến huyện 136 phòng, tư nhân có 4 phòng xét nghiệm.

Việc xét nghiệm nhiễm mới HIV được triển khai tại 50/63 tỉnh, thành phố. Kết quả nhiễm mới HIV nhằm cung cấp các bằng chứng khoa học cho chương trình phòng, chống HIV/AIDS. Kết quả này cung cấp dữ liệu cấp độ quần thể về nhiễm mới HIV để phân tích nhóm có hành vi nguy cơ lây nhiễm HIV, xác định điểm nóng cần lập kế hoạch dự phòng và đáp ứng y tế công cộng.

Việc đáp ứng y tế công cộng với chùm ca nhiễm HIV đã được triển khai tại 5 tỉnh: Cần Thơ, Kiên Giang, Sóc Trăng, Đồng Tháp, Cao Bằng. Việc triển khai đáp ứng y tế công cộng đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật như: Tăng tỉ lệ chuyển gửi điều trị ARV thành công, tăng tỉ lệ điều trị ARV trong ngày và tăng số khách hàng tham gia điều trị PrEP mới.

Cùng với đó là việc triển khai đồng bộ báo cáo định kỳ hoạt động phòng, chống HIV/AIDS qua hệ thống phần mềm báo cáo Thông tư số 05 xuống các tuyến tỉnh/huyện/xã. Số liệu báo cáo được cập nhật đầy đủ định kỳ theo quý, chất lượng số liệu được cải thiện và nâng cao, số liệu báo cáo được sử dụng thường xuyên trong việc lập kế hoạch triển khai các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS.

Đặc biệt, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong hoat động quản lý điều hành và quản lý chuyên môn trong lĩnh vực phòng, chống HIV/AIDS được tích cực triển khai. Kế hoạch xây dựng hệ thống thông tin y tế và chuyển đổi số hoạt động phòng, chống HIV/AIDS giai đoạn 2024 – 2030 đã được triển khai đồng bộ.

PV: Để sớm đạt được mục tiêu thứ nhất 95% người nhiễm HIV biết được tình trạng bệnh của mình vào năm 2030, Cục Phòng, chống HIV/AIDS đẩy mạnh những giải pháp nào để đạt được mục tiêu này, thưa ông?

Ths. Võ Hải Sơn: Để đạt được mục tiêu 95 thứ 3, hiện Cục Phòng, chống HIV/AIDS đang tập trung vào mục tiêu mở rộng và đa dạng hóa các loại hình tư vấn xét nghiệm HIV, đẩy mạnh xét nghiệm HIV dựa vào cộng đồng và tự xét nghiệm, hướng đến việc đạt 95% người nhiễm HIV trong cộng đồng biết tình trạng của mình vào năm 2030.

Đối với việc dạng hóa các loại hình tư vấn xét nghiệm HIV, Cục Phòng, chống HIV/AIDS đã chỉ đạo các địa phương phối hợp với các dự án và tổ chức quốc tế để triển khai tư vấn xét nghiệm HIV thông qua nhiều mô hình khác nhau. Mục tiêu là đưa dịch vụ này đến gần nhất với nhóm người có hành vi nguy cơ cao, từ đó giúp phát hiện sớm và tăng tỉ lệ người biết tình trạng nhiễm HIV của mình.

Các hoạt động cụ thể bao gồm: Duy trì các cơ sở tư vấn xét nghiệm HIV trên toàn quốc, với hơn 1.300 cơ sở y tế thực hiện tư vấn xét nghiệm HIV; Triển khai dịch vụ tư vấn xét nghiệm HIV tại cộng đồng ở 33 tỉnh/thành phố; Cung cấp tư vấn xét nghiệm HIV cho bạn tình và người chích chung của người nhiễm HIV, cũng như các nhóm có hành vi nguy cơ cao và các hoạt động truy vết; Cung cấp sinh phẩm tự xét nghiệm tại các tỉnh trong khuôn khổ dự án Quỹ Toàn cầu và Dự án EPIC.

Đồng thời, triển khai cung cấp sinh phẩm tự xét nghiệm trực tuyến qua website http://tuxetnghiem.vn tại 32 tỉnh/thành phố, từ năm 2020 đến nay đã cung cấp hơn 40.000 đơn hàng, ghi nhận gần 30.000 lượt phản hồi kết quả và khoảng 1.000 lượt báo cáo có phản ứng với sinh phẩm tự xét nghiệm.

Đối với việc triển khai xét nghiệm nhiễm mới HIV tại 50 tỉnh/thành phố: Việc mở rộng xét nghiệm nhằm phát hiện sớm các ca nhiễm mới, giúp can thiệp kịp thời và hỗ trợ người nhiễm HIV tiếp cận điều trị ARV.

Bên cạnh các hoạt động trên, Cục duy trì và mở rộng mạng lưới cơ sở xét nghiệm khẳng định HIV và xét nghiệm phục vụ theo dõi và điều trị: Cục đã duy trì và phát triển mạng lưới gồm 251 phòng xét nghiệm khẳng định HIV: (Tuyến Trung ương 31 phòng (Trong đó có 05 phòng thuộc Công An bao gồm 02 trạm giam; 03 phòng thuộc Quận đội) ; tuyến tỉnh 80 phòng, tuyến huyện 136 phòng, tư nhân: 04 phòng).

Để bảo đảm chất lượng hoạt động tư vấn xét nghiệm và điều trị HIV: Cục đã thực hiện giám sát, hỗ trợ kỹ thuật, đào tạo và nâng cao năng lực cho các cơ sở xét nghiệm. Ngoài ra, các hướng dẫn chuyên môn và hành lang pháp lý cũng được xây dựng để hỗ trợ triển khai hoạt động này một cách hiệu quả.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Thùy Chi