Những câu hỏi thường gặp về bệnh lao phổi

1. Lao phổi là bệnh gì?

Bệnh lao là một bệnh truyền nhiễm gây ra bởi trực khuẩn lao (Mycobacterium tuberculosis). Bệnh có thể gặp ở tất cả các bộ phận của cơ thể như: lao màng phổi, lao hạch bạch huyết, lao màng não, lao xương khớp, lao màng bụng, lao hệ sinh dịch - tiết niệu, lao ruột, trong đó bệnh lao phổi thường gặp nhất (chiếm 80 - 85%) và là nguồn lây chính cho người xung quanh.

Bệnh lao phổi là căn bệnh chủ yếu gây ra viêm phổi do trực khuẩn lao. Người mắc bệnh lao nặng sẽ phát tán trực khuẩn lao khi ho..., những người xung quanh bị lây nhiễm do hít trực tiếp trực khuẩn lao. Mặc dù bị lây nhiễm nhưng không có nghĩa chắc chắn bạn sẽ mắc bệnh, thông thường hệ miễn dịch sẽ ngăn chặn sự sinh sôi của trực khuẩn lao. Nếu hệ miễn dịch của bạn bị suy yếu, vi khuẩn lao sẽ phát triển, nguy cơ mắc bệnh lao sẽ cao hơn.

2. Lao phổi lây nhiễm như thế nào?

Bệnh lao phổi là căn bệnh lây truyền qua đường hô hấp. Người khỏe mạnh có thể bị lây bệnh khi tiếp xúc trực tiếp với người bị bệnh lao phổi hoặc với chất thải có chứa vi khuẩn lao như: đờm, dãi, nước bọt văng ra do người bệnh ho, hắt hơi ...hay dùng chung đồ (khăn, bát đũa, chậu,...) với bệnh nhân lao.

Ngoài ra, môi trường sống ô nhiễm, ẩm ướt, ăn phải thực phẩm bị nhiễm vi khuẩn lao, tiếp xúc với thú nuôi nhiễm lao cũng là điều kiện tốt cho vi khuẩn lao phát triển và gây bệnh. Cứ 1 người bị lao phổi ho khạc ra vi khuẩn có thể lây cho 10-15 người khác trước khi người bệnh được điều trị. Tuy nhiên, khi đã được điều trị bằng thuốc chống lao, khả năng lây bệnh rất thấp.

3. Nguồn truyền nhiễm

+ Không có ổ chứa mầm bệnh trong thiên nhiên hoặc vật trung gian truyền bệnh; 

+ Nguồn bệnh là bệnh nhân mắc lao phổi, phế quản, lao thanh quản ho khạc ra vi khuẩn lao; 

+ Khi vi khuẩn lao vào phổi, cơ thể sẽ có đáp ứng với kháng nguyên của vi khuẩn lao, vi khuẩn lao có thể tồn tại trong cơ thể một người suốt cuộc đời mà không gây bệnh. Nhưng cũng có thể sau khi tiếp xúc với một số lượng lớn vi khuẩn lao trong một thời gian dài trong vài ngày đến vài tuần, người tiếp xúc có thể phát bệnh; 

 + Thời kỳ lây truyền mạnh nhất là giai đoạn toàn phát của lao phổi (sốt về chiều, ho nhiều, khạc đờm). Thời kỳ lây truyền này kéo dài cho đến khi người bệnh được điều trị bằng thuốc 2 tuần đến 1 tháng.

4. Có phải ai bị lây nhiễm vi khuẩn lao cũng mắc lao phổi?

Theo thống kê, chỉ khoảng 10% số người nhiễm vi trùng lao có thể mắc bệnh lao. Người khỏe mạnh bị nhiễm vi khuẩn lao kèm với sức đề kháng của cơ thể bị suy giảm do: lao động cực nhọc, ăn uống thiếu thốn, sinh hoạt không điều độ, môi trường sống thiếu vệ sinh, do nhiễm HIV... sẽ tạo điều kiện cho vi trùng lao sẽ phát triển mạnh trong cơ thể và gây bệnh.

5. Ai có nguy cơ mắc bệnh lao phổi?

+ Người bị suy giảm miễn dịch: Ung thư, nhiễm HIV; 

+ Người tiếp xúc trực tiếp với nguồn lây bệnh, nhất là trẻ em; 

+ Người mắc các bệnh mạn tính: Đái tháo đường, loét dạ dày tá tràng, suy thận mãn...; 

+ Người nghiện ma túy, rượu, thuốc lá; 

+ Người sử dụng thuốc ức chế miễn dịch kéo dài như corticosteroid, hóa chất điều trị ung thư...

6. Làm sao để nhận biết bạn đã bị nhiễm lao phổi?

Dấu hiệu thường gặp của lao phổi là:

+ Ho, khạc ra đờm, đôi khi có máu. Ho kéo dài trong 2–3 tuần hoặc hơn 

+ Đau tức ngực

Các dấu hiệu thường gặp khác bao gồm cả lao phổi và lao các cơ quan khác:

+ Ăn mất ngon 

+ Sụt cân 

+ Cảm giác yếu sức và mệt mỏi 

+ Đôi khi bị sốt 

+ Đổ mồ hôi về đêm 

+ Sưng tấy ở cổ, nách hoặc háng

Tuy nhiên, các dấu hiệu này cũng có thể gặp ở nhiều bệnh khác. Vì vậy, để chắc chắn rằng đây là triệu chứng của lao, bạn cần được làm các xét nghiệm chẩn đoán phân biệt. Nếu phát hiện có một hoặc nhiều hơn các triệu chứng mới trên, nên đi khám bác sĩ.

Bệnh nhân bị lao thường không có tất cả các triệu chứng này. Nhiều người chỉ có vài triệu chứng nhẹ.

7. Chẩn đoán lao phổi bằng cách nào?

Để phát hiện bệnh lao, bạn sẽ được yêu cầu thực hiện một số xét nghiệm sau:

+ Xét nghiệm đờm: Khi soi đờm bằng kính hiển vi sẽ thấy vi khuẩn lao, đây là xét nghiệm đơn giản và có tính chính xác cao khi chẩn đoán bệnh lao phổi. 

+ X-quang phổi giúp phát hiện tổn thương phổi do vi khuẩn lao gây ra. 

+ Phản ứng Tuberculin (phản ứng Mantoux): Phản ứng cho kết quả dương tính cho thấy tình trạng cơ thể đã có miễn dịch với vi khuẩn lao (có thể là nhiễm vi khuẩn lao mà chưa mắc bệnh lao). Kết quả âm tính cũng không loại trừ được có mắc bệnh lao hay không. Những người bị suy dinh dưỡng, nhiễm HIV, có thể cho phản ứng âm tính giả.

8. Bệnh lao phổi có thể chữa khỏi không?

Bệnh lao phổi có thể điều trị được. Tuy nhiên, bệnh nhân phải được điều trị càng sớm càng tốt ngay sau khi phát hiện bệnh.

Bệnh nhân điều trị lao phổi cần tuân thủ nguyên tắc:

+ Uống thuốc đúng phác đồ; 

+ Uống thuốc đủ thời gian; 

+ Uống thuốc đều đặn mỗi ngày một lần vào thời gian nhất định trong ngày, xa bữa ăn.

Bệnh nhân cần phải xét nghiệm lại đờm 3 lần vào các thời điểm: sau tháng thứ 2 của giai đoạn điều trị tấn công, sau tháng thứ 5 và sau tháng thứ 8 của giai đoạn điều trị duy trì.

9. Bệnh nhân lao phổi bỏ dở việc điều trị gây hậu quả như thế nào?

Ở giai đoạn đầu điều trị, bệnh nhân cảm thấy dấu hiệu bệnh thuyên giảm nên nhiều người tự ý ngừng điều trị. Điều này rất nguy hiểm vì nếu bệnh nhân ngừng dùng thuốc trước thời gian điều trị, bệnh không khỏi, nhanh tái phát và đặc biệt là vi khuẩn lao trở nên kháng thuốc, dẫn đến việc điều trị về sau này sẽ gặp nhiều khó khăn hơn.

10. Phòng ngừa bệnh lao phổi bằng cách nào?

Với người chưa mắc bệnh:

+ Tiêm phòng bệnh lao: Tiêm vaccine phòng lao (BCG) cho trẻ ngay tháng đầu sau sinh trong Chương trình tiêm chủng mở rộng; 

+ Sử dụng khẩu trang khi ra ngoài hoặc tiếp xúc với người mắc bệnh; 

+ Che miệng khi hắt hơi và rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng dưới vòi nước chảy, nhất là trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh; 

+ Không sử dụng chung đồ dùng cá nhân với người mắc lao phổi; 

+ Giữ vệ sinh nơi ở; 

+ Khám sức khỏe định kỳ.

Đối với người mắc bệnh lao phổi:

+ Đeo khẩu trang, khi ho, hắt hơi phải che miệng, khạc đờm vào chỗ quy định, đờm hoặc các vật chứa nguồn lây bệnh phải được xử lý đúng phương pháp; 

+ Tuân thủ điều trị; 

+ Cần đi tái khám mỗi tháng 1 lần; 

+ Tận dụng ánh nắng mặt trời cho nơi ở và các vật dụng của người bệnh vì vi khuẩn lao bị mất khả năng gây bệnh dưới ánh nắng mặt trời.

Bệnh lao phổi là căn bệnh nguy hiểm và dễ lây nhiễm. Để phòng tránh bệnh, bạn nên tiêm phòng lao đầy đủ ngay từ nhỏ. 

Vĩnh Hoàng