Việt Nam là điểm sáng về điều trị dự phòng PrEP ở Châu Á

Ngày 27/8, Cục Phòng, chống HIV/AIDS, Bộ Y tế phối hợp với các đơn vị liên quan tổ chức Hội thảo sơ kết giữa kỳ Kế hoạch điều trị dự phòng trước phơi nhiễm với HIV (PrEP) giai đoạn 2021-2025.

Tham dự hội thảo có đại diện Sở Y tế, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật và các cơ sở điều trị PrEP của 35 tỉnh/thành phố; đại diện các tổ chức quốc tế như Tổ chức Y tế Thế giới, Văn phòng Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ tại Việt Nam, Tổ chức phát triển quốc tế (USAID) Hoa Kỳ, Dự án Quỹ Toàn cầu Phòng, chống HIV/AIDS, Dự án hợp tác Việt Nam-CDC Hoa Kỳ (EPIC), PATH, Dự án EpiC/USAID…

Hội thảo nhằm sơ kết kết quả giữa kỳ và xác định các vấn đề, giải pháp bền vững của chương trình PrEP trong thời gian tới, nhằm góp phần kết thúc bệnh dịch AIDS vào năm 2030.

35 tỉnh/thành phố trên cả nước đang cung cấp dịch vụ PrEP

Điều trị dự phòng trước phơi nhiễm với HIV (PrEP) là việc sử dụng thuốc ARV để dự phòng lây nhiễm HIV cho người chưa nhiễm HIV, nhưng có hành vi nguy cơ nhiễm HIV cao.

Phát biểu khai mạc tại hội thảo, PGS. TS Nguyễn Thị Liên Hương, Thứ trưởng Bộ Y tế cho biết, tình hình dịch HIV tại Việt Nam tiếp tục diễn biến phức tạp, với số người nhiễm HIV đang có xu hướng trẻ hóa. Người nhiễm HIV thuộc nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) đang có dấu hiệu gia tăng. Trong 3 năm trở lại đây, số người nhiễm HIV được phát hiện có xu hướng tăng lên, trong đó gần 60% là nam quan hệ tình dục đồng giới. Lây truyền qua quan hệ tình dục không an toàn tiếp tục là đường lây chính trong lây nhiễm HIV và tỷ lệ này có xu hướng gia tăng.

PrEP là một biện pháp can thiệp giảm lây nhiễm HIV một cách hữu hiệu với hiệu quả giảm nguy cơ nhiễm HIV qua đường tình dục lên tới 97% và qua tiêm chích đến 74% nếu tuân thủ điều trị tốt. Điều này đặc biệt có ý nghĩa khi lây truyền HIV do quan hệ hình dục không an toàn là nguyên nhân chính tại Việt Nam.

Kể từ khi chương trình PrEP được thí điểm tại Việt Nam vào năm 2017, trở thành chương trình quốc gia vào năm 2019, đến nay có 35 tỉnh/thành phố trên cả nước đang cung cấp dịch vụ này. Các mô hình cung cấp dịch vụ PrEP được đa dạng, gồm mô hình cố định tại cơ sở y tế, mô hình lưu động tại các địa bàn, khu vực phù hợp với nhu cầu của quần thể đích...

Trong giai đoạn bị tác động bởi dịch COVID-19, Việt Nam đã triển khai nhiều sáng kiến hỗ trợ khách hàng không bị gián đoạn dịch vụ điều trị PrEP. Đặc biệt, PrEP là một minh chứng cho sự tham gia của y tế tư nhân trong việc cung cấp các can thiệp dự phòng nhiễm HIV, bao gồm các cơ sở y tế do chính cộng đồng quần thể đích thực hiện.

Vào cuối năm 2023, với sự hỗ trợ từ Quỹ cứu trợ khẩn cấp của Tổng thống Hoa Kỳ (PEPFAR) và Dự án Quỹ toàn cầu phòng, chống HIV/AIDS, Việt Nam có trên 67.000 người có hành vi nguy cơ cao với trên 80% trong số họ thuộc nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới đã sử dụng dịch vụ PrEP.

Với kết quả này, năm 2023 Việt Nam trở thành nước dẫn đầu Châu Á – Thái Bình Dương về số người điều trị PrEP (PrEP uptake), đồng thời PrEP được xác định là một can thiệp ưu tiên, để hướng tới kết thúc dịch bệnh AIDS vào 2030. Bài học thành công, kinh nghiệm, thực hành tốt về triển khai PrEP của Việt Nam đã được báo cáo, chia sẻ với các quốc gia khác trên các diễn đàn quốc tế.

Tìm giải pháp để duy trì và mở rộng điều trị PrEP bền vững

Mặc dù đã đạt được các kết quả nhất định, nhưng Việt Nam cũng đang đối mặt với nhiều khó khăn trong việc duy trì và mở rộng bền vững chương trình PrEP, nhằm hướng đến kết thúc bệnh dịch AIDS vào năm 2030.

Hiện phần lớn các dịch vụ cho PrEP, bao gồm thuốc ARV là được sự viện trợ từ Quỹ toàn cầu phòng, chống AIDS, Lao và Sốt rét, PEPFAR. Sự viện trợ này đang có xu hướng giảm mạnh, trong khi quần thể MSM đang gia tăng nhanh và có xu hướng trẻ hóa. Mức độ bao phủ PrEP còn rất nhỏ và việc tuân thủ duy trì điều PREP vẫn còn nhiều thách thức.

Nguồn tài chính bền vững cho việc cung cấp PrEP khi nguồn lực quốc tế cắt giảm mạnh và bảo hiểm y tế chưa chi trả cho PrEP đang là những khó khăn, đòi hỏi có các chính sách tài chính đặc thù để triển khai.

PGS.TS Nguyễn Thị Liên Hương đề nghị, trong hội thảo này các đại biểu, các báo cáo viên chia sẻ những bài học kinh nghiệm đã đạt được, thảo luận về các vướng mắc cần được khắc phục; các chính sách, giải pháp cần được thực hiện để tiếp tục mở rộng và cung cấp PrEP bền vững, góp phần kết thúc bệnh dịch AIDS vào năm 2030. Cục Phòng, chống HIV/AIDS tổng hợp tất các ý kiến của các đại biểu, hoàn thiện kế hoạch triển khai PrEP bền vững trong thời gian tới.

Thay mặt lãnh đạo Bộ Y tế, Thứ trưởng đã ghi nhận và đánh giá cao Cục Phòng, chống HIV/AIDS, các Sở Y tế, Trung tâm kiểm soát bệnh tật, Trung tâm y tế, các tổ chức quốc tế đã phối hợp tổ chức thành công các chương trình phòng, chống HIV/AIDS; các đơn vị tư nhân, nhóm cộng đồng là cầu nối, cánh tay nối dài của ngành y tế, trong việc cung cấp dịch vụ PrEP, góp phần giảm lây truyền HIV tại Việt Nam.

Thứ trưởng cũng đặc biệt cảm ơn sự tham gia và hỗ trợ từ cộng đồng quốc tế đối với công tác phòng, chống HIV/AIDS tại Việt Nam nói chung và chương trình PrEP nói riêng và mong rằng các tổ chức quốc tế sẽ tiếp tục chung tay với Bộ Y tế Việt Nam để mở rộng triển khai chương trình PrEP trong thời gian tới, hỗ trợ Việt Nam hoàn thành mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS tại Việt Nam vào năm 2030.

Cùng với việc điều trị ARV cho người nhiễm HIV một cách hiệu quả để tải lượng virus HIV đạt dưới ngưỡng phát hiện (K=K), PrEP là can thiệp hữu hiệu góp phần kết thúc dịch bệnh AIDS vào năm 2030.

Thùy Chi