Mô hình xét nghiệm HIV tại nhà: Thí điểm hiệu quả ở Nghệ An

Kế hoạch Chiến lược quốc gia phòng, chống HIV/AIDS giai đoạn 2021-2030 đặt mục tiêu kết thúc AIDS vào năm 2030. Để đạt được mục tiêu này, Việt Nam phải đạt được mục tiêu 95-95-95 vào năm 2030. Mục tiêu 95 đầu tiên là rất quan trọng vì đây là mục tiêu điểm cho mục tiêu 95 thứ hai và thứ ba. Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) đã đưa xét nghiệm HIV là một trong những ưu tiên để thực hiện mục tiêu này. Bộ Y tế cũng đã phê duyệt Kế hoạch hành động Quốc gia phòng, chống viêm gan C giai đoạn 2021-2025 với mục tiêu 50% số người nhiễm HBV và HCV được chẩn đoán và 60% số người được chẩn đoán và đủ điều kiện được điều trị.

Tại Việt Nam, có những khu vực có nguy cơ nhiễm HIV, viêm gan C và giang mai cao hơn. Tuy nhiên, việc tiếp cận với các xét nghiệm các bệnh này đang gặp phải một số rào cản, đó là sự kỳ thị và phân biệt đối xử, giờ làm việc không thuận tiện, hay khoảng cách xa với các dịch vụ y tế. Để giải quyết những vấn đề này, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam cho rằng cần phải tiến hành xét nghiệm HIV và viêm gan C dựa vào cộng đồng. Cần Thơ là địa phương đã thành công với sự tham gia mạnh mẽ của các đồng đẳng viên trong việc cung cấp dịch vụ xét nghiệm HIV và viêm gan C.

Tại Nghệ An, chương trình cung cấp các dịch vụ xét nghiệm HIV, viêm gan C và giang mai bởi các đồng đẳng viên được đào tạo tại các cơ sở cộng đồng. Các đồng đẳng viên sẽ lấy thông tin người có nguy cơ trước khi xét nghiệm, tư vấn sau xét nghiệm và hỗ trợ liên kết với các dịch vụ chẩn đoán và điều trị. Trang web tuxetnghiem.vn sẽ giúp cho tất cả mọi người dân có thể đặt hàng bộ test kit tự xét nghiệm HIV tại nhà một cách nhanh chóng, thuận tiện và hoàn toàn miễn phí.

Hiện nay, mô hình cung cấp test kít xét nghiệm HIV qua trang web của Nghệ An được WHO đánh giá là hiệu quả cao nhất cả nước. Đây là hoạt động bước đầu mang lại tính hiệu quả, góp phần quan trọng trong công tác phòng, chống HIV/AIDS của Nghệ An nói riêng và cả nước nói chung, nhằm hướng đến mục tiêu lớn của chiến lược quốc gia về chấm dứt bệnh AIDS vào năm 2030. Với những kết quả đã đạt được, WHO cho biết sẽ nhân rộng mô hình này ra nhiều tỉnh, thành phố khác tại Việt Nam.

Chỉ tính từ tháng 4 đến đầu tháng 11/2021, mô hình này tại Nghệ An đã thu hút hơn 2,1 nghìn khách hàng tham gia đăng ký nhận test kít tự xét nghiệm tại nhà, trong đó có 82 khách hàng đưa kết quả có phản ứng lên trang. Thông qua đội ngũ tư vấn viên, những khách hàng này đã đi xét nghiệm khẳng định và cho kết quả 79/82 mẫu được khẳng định dương tính HIV. Bên cạnh đó, hệ thống cũng đã kết nối được 338 khách hàng có kết quả âm tính sử dụng dịch vụ điều trị dự phòng phơi nhiễm HIV (PrEP).

TS Nguyễn Thị Thúy Vân - Văn phòng Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam khẳng định, mô hình đã được triển khai ở nhiều nước và đã chứng minh tính khả thi, hiệu quả của mô hình. Mục tiêu của mô hình thí điểm và phân phối kít tự xét nghiệm qua trang web là phải kết nối với điều trị ca dương tính mới, đồng thời kết nối với dịch vụ điều trị dự phòng phơi nhiễm HIV (PrEP).

Giang Oanh